Page 175 - kpi12626

ภาคผนวก 2
การสร้างดัชนีชี้วัดฐานะทางการเงินรวม
และการจัดล าดับควอไทล์ค่าดัชนีรวมในระดับจังหวัด
เนื่องจากอัตราส่วนทางการเงินแต่ละตัวดังที่ได้น าเสนอในบทที่ 3 ถึง 6 มีหน่วยนับและการตีความหมาย
รายจ่ายมีหน่วยเป็นค่าร้อยละ หรือมูลค่าสินทรัพย์ถาวรต่อประชากรมีหน่วยเป็นบาท เป็นต้น การที่อัตราส่วน
ทางการเงินแต่ละตัวมีหน่วยต่างกันส่งผลให้การน าค่าอัตราส่วนแต่ละตัวมาพิจารณาเปรียบเทียบหรือนับรวมเข้า
ด้วยกันจึงไม่สามารถกระท าได้อย่างตรงไปตรงมา ด้วยเหตุนี้ จึงมีความจ าเป็นที่จะต้องแปลงค่าอัตราส่วนเหล่านี้
ให้อยู่ในฐานเดียวกันในรูปของค่าดัชนี (unit-free index value) ก่อนในล าดับแรก ต่อมาจึงน ามาหาค่าเฉลี่ยของ
ดัชนีรวมทั้ง 4 มิติ แล้วจึงน าค่าเฉลี่ยของดัชนีรวมในแต่ละมิติมาจัดเรียงล าดับควอไทล์ (quartile rank) เพื่อให้
สามารถมองเห็นภาพรวมฐานะทางการเงินของเทศบาลในพื้นที่จังหวัดต่างๆ ทั่วประเทศได้ชัดเจน
ดัชนีอัตราส่วนทางการเงินสร้างขึ้นจากหลักการในการจัดล าดับข้อมูลจากข้อมูลที่มีค่าต ่าไปหาค่าสูงหรือ
ที่แตกต่างกัน อาทิ อัตราส่วนทุนหมุนเวียนมีหน่วยเป็นเท่าของหนี้สินหมุนเวียน ระดับเงินสะสมต่องบประมาณ
จากค่าสูงไปหาค่าต ่า เพื่อให้เกิดการเปรียบเทียบค่าสูงต ่าในเชิงสัมพัทธ์ (relative) ภายในชุดของข้อมูลที่อยู่ใน
ความสนใจ ในการสร้างค่าดัชนีครั้งนี้ก าหนดให้มีค่าอยู่ระหว่าง 0 ถึง 1 โดยถ้าหากค่าดัชนีของอัตราส่วนทาง
1 การวิเคราะห์ฐานะทางการเงินขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น:
การเงินของเทศบาลแห่งหนึ่งมีค่าเท่ากับ 0 หมายความว่าเทศบาลแห่งนั้นๆ มีค่าอัตราส่วนทางการเงินนั้นในล าดับ
คู่มือสำหรับนักบริหารงานท้องถิ่นในยุคใหม่
ต ่าที่สุด (หรือมีค่าน้อยที่สุด) เมื่อเทียบกับค่าอัตราส่วนทางการเงินของเทศบาลแห่งอื่นๆ ในกลุ่มตัวอย่าง ในทาง
อนึ่ง เนื่องจากอัตราส่วนทางการเงินทั้ง 4 มิติประกอบไปด้วยดัชนี
กลับกัน หากค่าดัชนีของอัตราส่วนทางการเงินของเทศบาลแห่งหนึ่งที่มีค่าเท่ากับ 1 หมายความว่าค่าอัตราส่วน
ชี้วัดทั้งหมด 17 ตัว ซึ่งมีทิศทางการเรียงตัวของข้อมูลที่แตกต่างกันใน
2 ลักษณะได้แก่ ข้อมูลเรียงตัวจากน้อยไปหามาก (ค่ายิ่งสูงสะท้อนถึงฐานะ
ทางการเงินของเทศบาลแห่งนั้นอยู่ในล าดับสูงที่สุด (หรือมีค่าสูงที่สุด) เมื่อเทียบกับเทศบาลกลุ่มตัวอย่าง
ทางการเงินที่เข้มแข็ง) และข้อมูลเรียงตัวจากมากไปหาน้อย (ค่ายิ่งสูง
อนึ่ง เนื่องจากอัตราส่วนทางการเงินทั้ง 4 มิติประกอบไปด้วยดัชนีชี้วัดทั้งหมด 17 ตัว ซึ่งมีทิศทางการ
สะท้อนถึงฐานะทางการเงินที่อ่อนแอ) การสร้างดัชนีจากอัตราส่วนทาง
เรียงตัวของข้อมูลที่แตกต่างกันใน 2 ลักษณะได้แก่ ข้อมูลเรียงตัวจากน้อยไปหามาก (ค่ายิ่งสูงสะท้อนถึงฐานะทาง
การเงินแต่ละตัวจึงต้องปรับให้ค่าดัชนีทั้งหมดอยู่ในฐานและทิศทางเดียวกัน
การเงินที่เข้มแข็ง) และข้อมูลเรียงตัวจากมากไปหาน้อย (ค่ายิ่งสูงสะท้อนถึงฐานะทางการเงินที่อ่อนแอ) การสร้าง
ดังมีรายละเอียดต่อไปนี้
ดัชนีจากอัตราส่วนทางการเงินแต่ละตัวจึงต้องปรับให้ค่าดัชนีทั้งหมดอยู่ในฐานและทิศทางเดียวกัน ดังมี
(1) ข้อมูลมีการเรียงตัวจากต่ำไปสูง (ascending ratio) ซึ่งถ้าหากมีค่า
รายละเอียดต่อไปนี้
อัตราส่วนที่สูงจะมีความหมายในทางบวกหรือเป็นค่าที่พึงประสงค์ อาทิ
(1) ข้อมูลมีการเรียงตัวจากต ่าไปสูง (ascending ratio) ซึ่งถ้าหากมีค่าอัตราส่วนที่สูงจะมีความหมายใน
อัตราส่วนทุนหมุนเวียน อัตราส่วนเงินสด ระดับรายจ่ายรวมต่อประชากร
ระดับเงินสะสมต่อขนาดของงบประมาณ ฯลฯ เป็นต้น ค่าดัชนีอัตราส่วน
ทางบวกหรือเป็นค่าที่พึงประสงค์ อาทิ อัตราส่วนทุนหมุนเวียน อัตราส่วนเงินสด ระดับรายจ่ายรวมต่อประชากร
ทางการเงินในกลุ่มนี้คำนวณได้จาก
ระดับเงินสะสมต่อขนาดของงบประมาณ ฯลฯ เป็นต้น ค่าดัชนีอัตราส่วนทางการเงินในกลุ่มนี้ค านวณได้จาก

X 
i
Ascending Index = Max  Min
Min

(2) ข้อมูลมีการเรียงตัวจากสูงไปต ่า (descending ratio) ซึ่งถ้าหากมีค่าอัตราส่วนที่สูงจะมีความหมาย
(2) ข้อมูลมีการเรียงตัวจากสูงไปต่ำ (descending ratio) ซึ่งถ้าหากมีค่า
ในทางลบหรือเป็นสภาวะที่ไม่พึงประสงค์ อาทิ สัดส่วนลูกหนี้ภาษีคงค้างต่อภาษีที่ท้องถิ่นจัดเก็บ ภาระหนี้ระยะ
อัตราส่วนที่สูงจะมีความหมายในทางลบหรือเป็นสภาวะที่ไม่พึงประสงค์
ยาวต่อรายได้รวม จ านวนประชากรต่อพนักงานท้องถิ่น ฯลฯ เป็นต้น ค่าดัชนีอัตราส่วนทางการเงินในกลุ่มนี้
อาทิ สัดส่วนลูกหนี้ภาษีคงค้างต่อภาษีที่ท้องถิ่นจัดเก็บ ภาระหนี้ระยะยาว
ค านวณได้จาก ต่อรายได้รวม จำนวนประชากรต่อพนักงานท้องถิ่น ฯลฯ เป็นต้น ค่าดัชนี

อัตราส่วนทางการเงินในกลุ่มนี้คำนวณได้จาก

วีระศักดิ์ เครือเทพ Max  X หน้า 92
Descending Index = i
Max  Min

โดยที่ค่า X หมายถึงค่าอัตราส่วนทางการเงินของเทศบาลแห่งที่ i; ค่า i หมายถึงเทศบาลแห่งที่ 1, 2, 3, …, n;

ค่า Min หมายถึงค่าต ่าสุดของอัตราส่วนทางการเงินของเทศบาลกลุ่มตัวอย่าง; และค่า Max หมายถึงค่าสูงสุดของ
อัตราส่วนทางการเงินของเทศบาลกลุ่มตัวอย่าง

ขั้นต่อมาเป็นการสร้างดัชนีรวม (Composite Index) โดยการน าค่าดัชนีอัตราส่วนทางการเงินแต่ละตัวมา
ผนวกเข้าด้วยกันโดยใช้วิธีหาค่าเฉลี่ย (geometric mean) เพื่อให้มองเห็นถึงภาพรวมของผลการด าเนินงานด้าน

การเงินของเทศบาลแต่ละมิติได้ชัดเจนมากขึ้น การค านวณค่าดัชนีรวม (composite index) มีรายละเอียดดังนี้

Composite Index = FI  FI ...  FI
j
j
2
1

โดยที่ FI คือ Financial Index หมายถึงดัชนีอัตราส่วนทางการเงินแต่ละตัวของเทศบาล; ค่า j หมายถึงอัตราส่วน
ทางการเงินตัวที่ 1, 2, 3, …, 17 ซึ่งท้ายที่สุด จะได้ค่าดัชนีรวมจ านวน 4 ด้านตามกรอบการวิเคราะห์ฐานะทาง
การเงินของท้องถิ่น ได้แก่ (1) ดัชนีรวมด้านสภาพคล่องทางการเงิน (Cash Solvency Composite Index: CI1)

(2) ดัชนีรวมด้านความยั่งยืนทางงบประมาณ (Budget Solvency Composite Index: CI2) (3) ดัชนีรวมด้าน

ความยั่งยืนทางการเงินในระยะยาว (Long-Term Solvency Composite Index: CI3) และ (4) ดัชนีรวมด้าน
ความเพียงพอของการให้บริการสาธารณะ (Service-Level Solvency Composite Index: CI4)

พึงสังเกตว่าผู้เขียนไม่น าดัชนีรวมของอัตราส่วนทางการเงินทั้งหมด 4 ด้านมารวมเข้าด้วยกันเพราะว่าผล

วิเคราะห์ฐานะการเงินทั้ง 4 ด้านมีฐานคิดที่แตกต่างกัน และบางครั้งให้ความหมายที่สวนทางกันดังที่ได้น าเสนอไว้
แล้วในเนื้อหาบทที่ 3 ถึง 6 ที่ผ่านมา นอกจากนี้ การรวมค่าดัชนีทุกด้านเข้าด้วยกันส่งผลให้ไม่สามารถแยกแยะผล

การด าเนินงานทางการเงินขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นด้านต่างๆ ออกจากกัน ท าให้ผู้บริหารท้องถิ่นไม่
สามารถก าหนดมาตรการส่งเสริมศักยภาพในการบริหารการเงินการคลังให้เหมาะสมกับข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นได้

ส าหรับขั้นตอนสุดท้าย ได้แก่การหาค่าเฉลี่ยของดัชนีรวมอัตราส่วนทางการของเทศบาลในแต่ละจังหวัด
จากนั้นจึงน ามาจัดกลุ่มในรูปของล าดับควอไทล์ (quartile rank) ผลการวิเคราะห์ดัชนีรวมของเทศบาลจ าแนกราย

จังหวัด พร้อมทั้งสถิติที่ส าคัญของดัชนีรวมแสดงดังตารางที่ ผ4 และ ผ5 ตามล าดับดังนี้

ตารางที่ ผ4 ค่าเฉลี่ยและควอไทล์ของดัชนีรวมอัตราส่วนทางการเงินทั้ง 4 ด้านของเทศบาลกลุ่มตัวอย่างระดับจังหวัด
สถิติส าคัญ ดัชนีรวม CI1 ดัชนีรวม CI2 ดัชนีรวม CI3 ดัชนีรวม CI4
จ านวนจังหวัด (N) 75 75 75 75
ค่าเฉลี่ย (Mean) 0.0741 0.0843 0.2242 0.1290

ค่าต ่าสุด (Minimum) 0.0236 0.0555 0.0000001 0.0730
ค่าสูงสุด (Maximum) 0.2904 0.1330 0.6414 0.2908
th
จุดแบ่ง P 25 0.0516 0.0788 0.1188 0.1026
ค่าควอไทล์ จุดแบ่ง P 50 0.0646 0.0846 0.2319 0.1197
th
(quartile rank)
th
จุดแบ่ง P 75 0.0901 0.0899 0.2942 0.1504

วีระศักดิ์ เครือเทพ หน้า 93