Page 112 - kpi20858
P. 112
69
วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ซึ่งได้รับการเขียนขึ้นใหม่เมื่อการปฏิสังขรณ์คราวใหญ่เพื่อเตรียม
103
การฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี ในพุทธศักราช 2475
จิตรกรรมในระยะเริ่มต้น เกิดจาการปรับใช้รูปแบบการสร้างศิลปะตะวันตกที่ช่างชาวไทย
ส่วนใหญ่มองเห็นว่าเป็นสิ่งทันสมัย มาแสดงออกในผลงานของตนเอง จนอาจกล่าวได้ว่า ช่างต่าง
ละทิ้งขนบดั้งเดิมของสยามที่เคยยึดถือเป็นแนวทางให้ปฏิบัติ แท้จริงแล้ว นักวิชาการศิลปะหลาย
ท่านมองเห็นถึงความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นก่อนรัชสมัยรัชกาลที่ 7 ซึ่งเป็นระยะเวลาปรับตัวของ
ช่างชาวสยาม ดังที่ พิริยะ ไกรฤกษ์ และเผ่าทอง ทองเจือ ได้กล่าวไว้ว่า
ศิลปะสยามตกต ่าลงเมื่อมีการเปิดพระราชอาณาจักร เพื่อรับอารยธรรมตะวันตก ใน
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และได้เสื่อมลงถึงขีดสุดในรัชสมัยต่อมา คือ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สาเหตุที่ท าให้ศิลปะแนวประเพณีนิยม
เสื่อมลงนั้น ก็เนื่องมาจากนโยบายการปรับปรุงประเทศให้ทันสมัย และการรับเอาวัฒนธรรม
ตะวันตกเข้ามา เพื่อป้องกันประเทศ มิให้ตกเป็นอาณานิคมจึงเป็นที่น่าเสียดายว่าความเป็น
104
เอกภาพและเสรีภาพที่รักษาเอาไว้ได้นั้น ถูกแลกด้วยค่านิยมทางประเพณี
ในประเด็นนี้สามารถพิจารณาได้ใน 2 กรณี คือ หากตัดสินคุณค่าในมุมมองของการ
อนุรักษ์และสืบสานศิลปะตามขนบ จิตรกรรมในสมัยรัชกาลที่ 7 นั้นนับว่าเข้าสู่ยุคเสื่อมและตก
ต ่าลงอย่างเห็นได้ชัด ทว่าหากพิจารณาด้วยมุมมองของความเปลี่ยนแปลงในสภาวการณ์ที่ต้อง
การน าเสนอความเป็นสากลเพื่อให้เท่าทันต่อสถานการณ์นั้น นับว่าเป็นก้าวส าคัญที่จะน าพาศิลปะ
ของไทยไปสู่ความเป็นสากลในเวลาต่อมา ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าวมานี้เป็นสิ่งธรรมดาที่ต้อง
เปลี่ยนแปลงไปตามกลไกทางสังคม ดังที่ศิลป์ พีระศรี กล่าวว่า “...ศิลป นั้นเป็นปฏิกิริยาทาง
ธรรมชาติของศิลปินที่มีต่อชีวิตความเป็นอยู่ของเรา คราวใดที่วัฒนธรรมเปลี่ยนแปลงไปมากศิลปก็
ย่อมเปลี่ยนตามไปด้วย ไม่มีประโยชน์อันใดที่จะกล่าวว่าของเก่าหรือของใหม่ดีกว่ากัน ไม่มีใครมี
105
อ านาจหยุดยั้งความเจริญหรือความเสื่อมของอารยะธรรมได้...” ดังนั้นการเกิดขึ้นของศิลปะสมัย
ใหม่ของไทย ที่มีแนวโน้มน าเสนอด้วยรูปแบบเหมือนจริง หรือสัจนิยมนั้น จึงเป็นพัฒนาการหนึ่งที่
เกิดจากการขานรับศิลปะแบบอย่างตะวันตกเข้ามาพัฒนา แม้ว่าจะส่งผลกระทบต่อจิตรกรรม
103 จุลทัศน์ พยาฆรานนท์, “จิตรกรรมไทยประเพณีสมัยรัตนโกสินทร์ ,” ใน ศิลปกรรมล ้าค่าสมัยรัตนโกสินทร์
(กรุงเทพ: ราชบัณฑิตยสถาน, 2549), 58.
104 พิริยะ ไกรฤกษ์ และเผ่าทอง ทองเจือ, ศิลปกรรมหลัง 2475 (กรุงเทพฯ: สถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์, 2525), 23.
105 ศิลป์ พีระศรี, ศิลปวิชาการ (กรุงเทพ: มูลนิธิ ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี อนุสรณ์, 2546),139.
