Page 151 - kpi21595
P. 151
โครงการพัฒนาเศรษฐกิจและอาชีพนั้นได้รับการผลักดันให้อยู่ในแผนพัฒนาทุกระดับตั้งแต่ระดับจังหวัดลง
มาถึงระดับชุมชน โดยส่วนใหญ่เป็นกลุ่มโครงการก่อสร้างพื้นฐานทั้งหลาย อาทิ การพัฒนาแหล่งน้ำ ห้วย
หนอง คลอง บึง และการปรับปรุงถนนเพื่อส่งเสริมศักยภาพทางเศรษฐกิจ รองลงมาคือกลุ่มโครงการพัฒนา
ศักยภาพของคนในชุมชนด้านการประกอบอาชีพ แม้โดยเจตนารมณ์แล้วโครงการเหล่านี้จะเป็นไปเพื่อแก้ไข
ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจและความยากจนให้แก่คนในชุมชน แต่ในทางปฏิบัติ ผู้วิจัยกลับพบว่าโครงการเพื่อ
พัฒนาเศรษฐกิจและส่งเสริมอาชีพเหล่านี้ได้กลายเป็นเงื่อนไขที่ขัดขวางการเปลี่ยนแปลงสำนึกพลเมืองของ
คนในชุมชนอย่างสำคัญอย่างน้อยใน 3 มิติ
มิติแรก เป็นผลจากรูปแบบและวิธีการที่โครงการส่งเสริมอาชีพและพัฒนาเศรษฐกิจส่วนใหญ่
ดำเนินการในพื้นที่โดยเน้นไปที่ “การให้” มากกว่า “การสร้าง” ซึ่งส่งผลกระทบต่อสำนึกการพึ่งพาตนเองและ
การตระหนักในศักยภาพตนเองอย่างสำคัญ ผลจากการศึกษาพบว่าโครงการส่งเสริมอาชีพทั้งหลายมักจะมีสูตร
ในการส่งเสริมอาชีพที่คล้ายคลึงกันกล่าวคือ เริ่มต้นจากการ “ให้” ความรู้ด้านการประกอบอาชีพ จากนั้นจึง
ปิดท้ายด้วยการ “ให้” บางสิ่งบางอย่างกับคนในชุมชน อาทิ ให้งบประมาณสนับสนุนบางส่วน หรือ ให้วัสดุ
อุปกรณ์ พันธุ์พืชหรือพันธุ์สัตว์ เป็นต้น โดยหวังให้สิ่งเหล่านั้นเป็นทุนแรกเริ่มดำเนินการของคนในชุมชน ซึ่ง
ผู้วิจัยมองว่า “การให้” โดยปราศจาก “การสร้าง” สำนึกพลเมืองตระหนักรู้และกระตือรือร้นควบคู่กันไป
เพื่อให้ชาวบ้านได้ตระหนักถึงความสำคัญของทุนตั้งต้นและตระหนักในศักยภาพของพวกเขาในการพัฒนา
ชุมชนด้วยตนเองเป็นปัญหาอย่างสำคัญที่ส่งผลให้โครงการเหล่านั้นไม่ยั่งยืน เพราะสุดท้ายแล้วชาวบ้านไม่
สามารถใช้งานทรัพยากรที่ได้รับการสนับสนุนอย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ทราบถึงแนวทางการต่อยอดต้นทุนที่
ได้รับการสนับสนุนดังกล่าวให้ยั่งยืน ทำให้หลายครั้งกลุ่มอาชีพที่ก่อตั้งขึ้นต้องล้มลงไม่อาจต่อยอดให้งอกงามได้
ดังข้อมูลจากตัวแทนผู้นำท้องที่ท้องถิ่นอำเภอพนมไพรได้ชี้ให้เห็นเกี่ยวกับการล่มสลายลงไปของกลุ่มอาชีพ
เพาะเห็ด เป็นต้น
แต่ถึงแม้จะล้มเหลวลงไปสุดท้ายโครงการที่เป็นไปเพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจโดยรูปแบบของ “การให้” ก็
ยังคงเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในชุมชน ซึ่งคนในชุมชนทราบเรื่องนี้ดี ดังที่ยายแย้มตัวแทนจากอำเภอเมืองร้อยเอ็ด
ได้กล่าวถึงกลุ่มเลี้ยงวัวของตนว่า ถ้าวัวเป็นหมัน หรือไม่ออกลูก หรือตาย ก็แจ้งไปยังหน่วยงานที่รับผิดชอบ
และทางการจะนำวัวตัวใหม่มาให้ เป็นต้น “การให้” อย่างต่อเนื่องโดยปราศจาก “การสร้าง” สำนึกพลเมืองไม่
อาจเกิดประสิทธิภาพได้ ทั้งยังส่งผลให้ผู้ที่ได้รับการสนับสนุนเกิดทัศนคติที่พึ่งพาตนเองน้อยลงเพราะพวกเขา
ทราบดีว่าสุดท้ายแล้วหน่วยงานราชการก็จะกลับเข้ามาสนับสนุนพวกเขาและให้ทุนรอนต่างๆแก่พวกเขาอยู่ดี
ซึ่งทัศนคติเช่นนี้ขัดขวางสำนึกพลเมืองในเรื่องของความรับผิดชอบและการพึ่งพาตนเองอันเป็นคุณลักษณะ
หนึ่งของพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยลงไป
มิติที่สอง เป็นผลข้างเคียงจาก “การให้” การสนับสนุนงบประมาณเพื่อการส่งเสริมรายได้และพัฒนา
อาชีพอย่างต่อเนื่องข้างต้น ที่เปิดช่องทางในการแสวงหารายได้ให้แก่คนในชุมชนแบบไม่ตรงไปตรงมา อัน
นำไปสู่พฤติกรรมการบิดเบือนเจตนารมณ์ของความช่วยเหลือเหล่านั้น ที่ส่งผลกระทบต่อสำนึกพลเมืองที่มี
ความซื่อสัตย์และรับผิดชอบอย่างสำคัญ ข้อมูลจากการสัมภาษณ์เรื่องกองทุนวัวของยายแย้มเป็นตัวอย่างหนึ่ง
ที่แสดงให้เห็นว่า “การให้” ของหน่วยงานราชการได้ถูกแปลงให้กลายเป็นแหล่งรายได้ของคนในชุมชนอย่างไร
140
