Page 14 - kpi20686
P. 14
ห น้ า | 4
กำรส ำรวจองค์ควำมรู้
จากการศึกษาเรื่อง โครงการองค์กรอิสระกับการสร้างประชาธิปไตยที่ตรวจสอบได้: กรณี
คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติและคณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดิน โดย
ผู้วิจัยมีแนวคิดและทฤษฎีส าหรับการศึกษาครั้งนี้ คือ
แนวคิดเกี่ยวกับองค์กรอิสระตำมรัฐธรรมนูญ
ค าว่า “องค์กรของรัฐที่เป็นอิสระ” ปรากฏครั้งแรกในกฎหมายของประเทศไทยเมื่อ พ.ศ.
2540 โดยรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (พุทธศักราช 2540) มาตรา 40 บัญญัติให้มีองค์กรของ
รัฐที่เป็นอิสระ ท าหน้าที่จัดสรรคลื่นความถี่ มาตรา 56 บัญญัติเกี่ยวกับองค์การอิสระเพื่อศึกษาด้าน
สิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ยังมีองค์กรอิสระอื่นที่บทบัญญัติจัดตั้งมิได้ใช้ถ้อยค านี้โดยตรง ได้แก่
คณะกรรมการการเลือกตั้งผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ
คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ และคณะกรรมการการตรวจเงินแผ่นดิน
ต่อมารัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (พุทธศักราช 2550) ได้ตอกย ้าการจัดให้มีองค์กรอิสระตาม
รัฐธรรมนูญขึ้นโดยก าหนดไว้เป็นส่วนที่ 1 องค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญของหมวด 11 ว่าด้วยองค์กร
ตามรัฐธรรมนูญ
องค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญหรือองค์การอิสระก็ดีเป็นเรื่องใหม่ที่ก่อให้เกิดความสงสัย
อย่างมาก ส าหรับนักกฎหมาย นักนิติศาสตร์ และนักวิชาการฝ่ายอื่น ๆ ทั้งภาครัฐและภาคเอกชน
ปัญหาที่มักจะถามกันอยู่เสมอ คือ องค์กรอิสระนั้น “อิสระ” แค่ไหนและเป็นอิสระจากองค์กรที่ใช้
อ านาจอธิปไตยที่มีมาแต่เดิม คือ ศาล (อ านาจตุลาการ) รัฐสภา (อ านาจนิติบัญญัติ) และรัฐบาล
(อ านาจบริหาร) หรือไม่เพียงใด ปัญหาดังกล่าวสามารถท าให้เกิดความกระจ่างได้ โดยการศึกษา
กฎหมายเปรียบเทียบว่าในนานาอารยประเทศ ซึ่งมีองค์กรอิสระนั้น องค์กรอิสระมีรูปร่าง หน้าตาและ
เชื่อมโยงกับองค์กรที่ใช้อ านาจอธิปไตยอย่างไร (นิพนธ์ ฮะกีมี, ม.ป.ป.)
1. พัฒนำกำรขององค์กรอิสระในประเทศไทย
ค าว่า “อิสระ” หากพิจารณาตามทฤษฎีของต่างประเทศ หมายถึง การที่องค์กรอิสระหนึ่ง
เป็นอิสระจากอ านาจบังคับบัญชาหรืออ านาจก ากับดูแลของฝ่ายบริหารหรืออ านาจทางการเมือง ซึ่ง
องค์กรอิสระในประเทศไทยนั้นเริ่มปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรกในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
(พุทธศักราช 2540) ที่ได้จัดตั้งคณะกรรมการการเลือกตั้ง (มาตรา 136 - 148) ผู้ตรวจการแผ่นดิน
ของรัฐสภา (มาตรา 196 - 198) คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (มาตรา 199 และมาตรา
200) คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (มาตรา 297 - 302) และ
คณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดิน (มาตรา 312) โดยในที่นี้จะไม่กล่าวถึงองค์กรตุลาการและหน่วยงาน
ธุรการขององค์กรตุลาการที่เป็นอิสระ
องค์กรตามรัฐธรรมนูญห้าองค์กรนี้มีเพียงคณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดินเท่านั้นที่ใน
รัฐธรรมนูญใช้ค าว่า “อิสระและเป็นกลาง” (รวมถึงต าแหน่งผู้ว่าการตรวจเงินแผ่นดิน) (มาตรา 312)
ส่วนอีกสี่องค์กรนั้นรัฐธรรมนูญไม่ได้มีการระบุถ้อยค านี้ในบทบัญญัติจัดตั้งส่วนในบทบัญญัติจัดตั้ง
คณะกรรมการการเลือกตั้งนั้นมีการใช้ค าว่า “เป็นกลางทางการเมือง” (มาตรา 316)
