Page 130 - kpi15476

มหาราช, ราชาปราชญ์, ธรรมราชา,

และราชาผู้ทรงภูมิธรรม:

แนวคิดและการประยุกต์ใช้ 1

ไชยันต์ ไชยพร 2

บทคัดย่อ

บทความนี้สำรวจในระดับเบื้องต้นและพอเป็นสังเขปเท่านั้นถึงที่มาของ
แนวความคิดเกี่ยวกับผู้ปกครองตั้งแต่โบราณก่อนคริสตกาลจนถึงสมัยใหม่ใน
ช่วงยุคแสงสว่างทางปัญญา (the Enlightenment) ทั้งตะวันตกและตะวันออก

อันได้แก่ แนวคิดเรื่องความเป็นมหาราช ธรรมราชา ราชาปราชญ์ (Sage-King)
ของขงจื่อและราชาปราชญ์ (Philosopher-King) เพลโต และ “กษัตริย์ผู้ทรง

ภูมิธรรม” (the Enlightened Absolutism/King/Despot/Despotism) โดย
เน้นศึกษา อธิบาย วิเคราะห์และวิพากษ์แนวความคิดเรื่อง “กษัตริย์ผู้ทรงภูมิธรรม”
ด้วยเหตุผลที่ว่า แนวความคิดดังกล่าวนี้กำเนิดขึ้นในบริบทสมัยใหม่และสามารถ

นำมาใช้ได้ผลสอดคล้องกับยุคสมัยทั้งในทางทฤษฎีและในทางปฏิบัติในการ
ประเมินตัวผู้ปกครองหรือพระมหากษัตริย์มากกว่าแนวคิดโบราณ อีกทั้งได้ชี้ให้

เห็นถึงข้อจำกัดในการประยุกต์ใช้แนวความคิดดังกล่าว พร้อมกับได้มีข้อเสนอใน
การให้ความสำคัญกับคุณสมบัติทางความรู้และคุณธรรมของประชาชนและ
นักการเมืองในระบอบการปกครองสมัยใหม่ และชี้ให้เห็นถึงความไม่จำเป็นต้อง

คาดหวังให้ประชาชนและนักการเมืองต้องมีคุณสมบัติอันประเสริฐดังกล่าว หาก
หลักการและแบบแผนของระบอบการปกครองนั้นไม่เปิดให้มีผู้ใดสามารถครอง

อำนาจสมบูรณ์สูงสุดได้ ซึ่งหลักการและแบบแผนของระบอบการปกครอง
ดังกล่าวนี้ก็คือ หลักการแห่งรูปแบบการปกครองแบบผสม (mixed constitution)
นั่นเอง

1 เอกสารประกอบการอภิปรายกลุ่มย่อยที่ 1 : “แนวคิดธรรมราชากับราชาปราชญ์” การ
ประชุมวิชาการสถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 15 ประจำปี 2556 เรื่อง “ธรรมราชา” ระหว่างวันที่
8-10 พฤศจิกายน 2556 ณ ศูนย์ประชุมสหประชาชาติ ถนนราชดำเนินนอก กรุงเทพมหานคร

2 รองศาสตราจารย์ ภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย