Page 171 - kpi20756

การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 21 171
ลดช่องว่างความเหลื่อมล้ำ สร้างคุณภาพประชาธิปไตย

ถัดจากข้อถกเถียงระลอกแรกที่มุ่งเน้น “ปัจจัยเชิงโครงสร้าง” ที่ส่งผลต่อกระบวนการ
ประชาธิปไตย งานในระลอกถัดมาได้หันมาให้ความสนใจในแง่มุมที่งานกลุ่มแรกไม่ได้ศึกษา

มากนัก นั่นคือ “ปัจจัยเชิงตัวแสดง” หากงานกลุ่มแรกเกิดขึ้นท่ามกลางบริบทเชิงแนวคิดและ
นโยบายสาธารณะ ที่นักวิชาการ องค์กรระหว่างประเทศ และรัฐบาลประเทศมหาอำนาจ
พยายามสนับสนุนทฤษฏีการทำให้ทันสมัย (modernization theory) งานในกลุ่มที่สองเกิดขึ้น

ท่ามกลางบริบทของการก่อตัวของคลื่นลูกที่สามของการเปลี่ยนสู่ประชาธิปไตยในช่วงทศวรรษที่
1970 จากคุณลักษณะของปรากฏการณ์การเปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตย (transition to

democracy) ที่ในหลายกรณีเกิดขึ้นในบริบทของประเทศที่ไม่ได้มีระดับการพัฒนาเศรษฐกิจ
ที่สูงมากนัก ทำให้งานในกลุ่มที่สองได้ทำการอธิบายในทิศทางที่ตรงกันข้ามกับงานกลุ่มแรก โดย
มุ่งอธิบายบนฐานของ “ตัวแสดง” โดยเฉพาะบทบาทของชนชั้นนำเป็นสำคัญ จากการมุ่งศึกษา

“ช่วงเวลาของการเปลี่ยนผ่าน” ทำให้นักวิชาการที่มุ่งศึกษาปรากฏการณ์ลักษณะนี้ได้รับการเรียก
ขานว่า “นักวิชาการด้านศาสตร์ของการเปลี่ยนผ่าน” (transitologists)

แผนภาพที่ 1 ลำดับขั้นของการเปลี่ยนแปลงไปสู่ประชาธิปไตย

เผด็จการอำนาจนิยม ประชาธิปไตยแบบเลือกตั้ง ประชาธิปไตยเสรีนิยม ประชาธิปไตยก้าวหน้า

ที่มา: ปรับปรุงจาก (Schedler, 1998).

ในช่วงทศวรรษที่ 1990 ได้เกิดแนวการศึกษาระลอกที่สามขึ้นมา โดยนักวิชาการกลุ่มนี้
มุ่งเน้นศึกษาช่วงเวลาหลังการเปลี่ยนผ่าน ทั้งในแง่ของความท้าทายที่ประเทศประชาธิปไตย
เกิดใหม่ต้องเผชิญ และปัจจัยที่ส่งผลทำให้ประชาธิปไตยสามารถก้าวข้ามผ่านอุปสรรคต่างๆ

จนทำให้ประชาธิปไตยสามารถตั้งมั่นได้ ในภาพรวมอาจเรียกนักวิชาการกลุ่มนี้ว่าเป็น
“นักวิชาการด้านศาสตร์ของการสร้างความมั่นคงและยั่งยืนให้กับประชาธิปไตย”

(consolidologists) เป็นที่น่าสังเกตว่าความสนใจของนักวิชาการกลุ่มนี้ค่อนข้างสอดคล้องกับ
บริบทหลังการขยายตัวของประเทศประชาธิปไตยคลื่นลูกที่สามในภูมิภาคต่างๆ โดยภายหลัง
การเปลี่ยนผ่านหลายประเทศต้องเผชิญกับปัญหานานัปการในการทำให้ประชาธิปไตยที่เกิดขึ้นมา

ใหม่นี้สามารถเดินไปข้างหน้ายกระดับคุณภาพประชาธิปไตย หรือรักษาสถานะของประชาธิปไตย
ให้ตั้งมั่นได้อย่างยั่งยืน ในหลายกรณีประเทศเหล่านี้ต้องประสบกับปัญหา “การล่มสลายของ

ประชาธิปไตย” (democratic breakdown) และต้องกลับไปอยู่ภายใต้การปกครองแบบเผด็จการ
อำนาจนิยมอีกครั้งหนึ่ง (ดูแผนภาพที่ 1)

จากแผนภาพที่หนึ่ง การเปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตย คือ การเปลี่ยนจากเผด็จการอำนาจ
นิยมไปเป็นประชาธิปไตยแบบเลือกตั้ง สำหรับการศึกษาความมั่นคงและยั่งยืนให้กับ

ประชาธิปไตยนั้นสามารถเป็นไปได้ในสองลักษณะ ได้แก่ ในแง่มุมแรก การมุ่งศึกษาปัจจัยหรือ
แง่มุมที่จะไม่ทำให้ประชาธิปไตยย้อนกลับ โดยการย้อนกลับในที่นี้ครอบคลุมทั้งการล่มสลายของ เอกสารประกอบการสัมมนากลุ่มย่อยที่ 3
ประชาธิปไตย หรือการที่ประชาธิปไตยแบบเลือกตั้งย้อนกลับเป็นเผด็จการอำนาจนิยม และ