Page 172 - kpi20756
P. 172
172 การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 21
ลดช่องว่างความเหลื่อมล้ำ สร้างคุณภาพประชาธิปไตย
การผุกร่อนของประชาธิปไตย (democratic erosion) ที่เกิดขึ้นเมื่อระดับคุณภาพของ
ประชาธิปไตยเสื่อมถอยลง เช่น จากเดิมเป็นประชาธิปไตยเสรีนิยมแต่เสื่อมถอยลงมาเป็น
ประชาธิปไตยแบบเลือกตั้ง เป็นต้น ในอีกแง่มุมหนึ่ง นักวิชาการในกลุ่มนี้มักจะศึกษาความ
เปลี่ยนแปลงในเชิงบวก ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อประชาธิปไตยสามารถยกระดับคุณภาพก้าวไปอีกขั้นหนึ่ง
ไม่ว่าจะเป็นการทำประชาธิปไตยให้สมบูรณ์ (completing democracy) ที่เกิดขึ้นเมื่อ
ประชาธิปไตยแบบเลือกตั้งสามารถยกระดับเป็นประชาธิปไตยแบบเสรีนิยมได้ หรือการหยั่งราก
ประชาธิปไตย (deepening democracy) ซึ่งเกิดจากการเพิ่มคุณภาพจากประชาธิปไตยเสรีนิยม
เป็นประชาธิปไตยก้าวหน้า (Schedler, 1998)
หากพิจารณาในแง่นี้แนวคิดคุณภาพประชาธิปไตย คือ การต่อยอดการศึกษาการสร้างความ
มั่นคงและยั่งยืนให้กับประชาธิปไตย โดยมุ่งเน้นในแง่มุมเชิงบวกของการสร้างความมั่นคงและยั่ง
ยืนให้กับประชาธิปไตย นั่นคือแง่มุมของการยกระดับคุณภาพประชาธิปไตยให้ก้าวไปข้างหน้า
ภายใต้จุดร่วมดังกล่าวนักวิชาการในกลุ่มนี้ได้พัฒนาตัวชี้วัดคุณภาพประชาธิปไตยในลักษณะต่างๆ
(ดู ไชยวัฒน์ ค้ำชู และนิธิ เนื่องจำนงค์, 2553) รวมทั้งพัฒนาแนวทางการประเมินคุณภาพทั้งที่
อยู่บนฐานของการประเมินโดยผู้เชี่ยวชาญ และการประเมินโดยประชาชนหรือคนในท้องถิ่น
ในแต่ละประเทศ และในล่าสุดได้พัฒนาเกณฑ์การประเมิน และขอบเขตในการประเมินให้
ครอบคลุมในระดับโลก (ดู International Institute for Democracy and Electoral
Assistance, 2017; Campbell, 2019)
นอกจากการศึกษาแง่มุมของการยกระดับคุณภาพประชาธิปไตยแล้ว อีกกระแสหนึ่งที่เกิด
ขึ้นในช่วงเวลาที่ผ่านมา คือ การมุ่งศึกษาแง่มุมที่ทำให้คุณภาพประชาธิปไตยลดต่ำลง หรือกระทั่ง
เสื่อมถอยกลับไปเป็นเผด็จการอำนาจนิยม นักวิชาการในกลุ่มนี้ได้นำเสนอแนวคิดหลายประการ
ที่น่าสนใจ ไม่ว่าจะเป็นการย้อนกลับของประชาธิปไตย (democratic backsliding) (ดู Bermeo,
2016; Waldner and Lust, 2018) การเสื่อมความเข้มแข็งของประชาธิปไตย (democratic
deconsolidation) (ดู Foa and Mounk, 2016; 2017) หรืออาการของประชาธิปไตยอ่อนแอ
(weak democratic syndrome) (Haggard and Kaufman, 2016) หากพิจารณาจากการขยายตัว
ของกระแสการศึกษานี้ อาจกล่าวได้ว่าเกิดขึ้นมาพร้อมกับแนวโน้มการเสื่อมถอยของประชาธิปไตย
(ดูตารางที่ 1) ทั้งที่เกิดจากการขยายตัวของกระแสอนุรักษนิยม และประชานิยม (ดู ไชยวัฒน์
ค้ำชู และนิธิ เนื่องจำนงค์, 2561) ทั้งในประเทศประชาธิปไตยที่ค่อนข้างก้าวหน้า และ
ประชาธิปไตยเกิดใหม่ การย้อนกลับไปสู่เผด็จการอำนาจนิยม ทั้งที่เกิดจากการรัฐประหาร
การยึดอำนาจตนเองโดยผู้นำที่มาจากประชาธิปไตย การโกงหรือการใช้อำนาจเข้าไปแทรกแซง
กระบวนการเลือกตั้ง การใช้อำนาจของฝ่ายบริหารในการแทรกแซงองค์กรตรวจสอบและถ่วงดุล
เอกสารประกอบการสัมมนากลุ่มย่อยที่ 3 ประชาธิปไตย และการเปลี่ยนแปลงย้อนกลับจากประชาธิปไตยกลับไปสู่เผด็จการอำนาจนิยม
และกดทับฝ่ายค้าน และการยึดอำนาจโดยข้ออ้างว่าจะปกป้องประชาธิปไตย (ดู Bermeo, 2016;
International IDEA, 2017)
จากตารางที่ 1 ที่ประมวลการเปลี่ยนผ่านของระบอบ ทั้งจากเผด็จการอำนาจนิยมไปสู่
จะเห็นได้ถึงแนวโน้มการเสื่อมถอยของประชาธิปไตยได้อย่างชัดเจน ในจำนวนการเปลี่ยนผ่านจาก
