Page 40 - kpiebook65010

แนวทางและวิธีการวิเคราะห์
ผลกระทบทางสังคมในการตรากฎหมาย

17
บทบัญญัติแห่งกฎหมายต้องไม่ขัดหรือแย้งต่อบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญ และรัฐธรรมนูญฯ 2560
ได้วางหลักประกันความโปร่งใสของกฎหมายที่จะมีการตราขึ้นโดยขยายแนวคิดออกไปให้มีการทำ

RIA เพื่อไม่ให้รัฐใช้อำนาจของตรากฎหมายให้ประชาชนต้องเสียสิทธิและเสรีภาพเกินสมควร 18

หลักการดังกล่าวนั้นเพิ่งเกิดขึ้นในรัฐธรรมนูญฯ 2560 นี้เอง ซึ่งในด้านหนึ่งการมี

บทบัญญัติในเรื่องนี้ถือเป็นหลักการที่ปรากฏในกฎหมายที่มีลำดับศักดิ์สูงสุดเป็นครั้งแรกที่ช่วย
สร้างหลักประกันว่าแม้รัฐ (ฝ่ายนิติบัญญัติ) มีอำนาจตรากฎหมายเพื่อให้ฝ่ายบริหารใช้กฎหมายนั้น
ปกครองประเทศแต่ในขณะเดียวกันรัฐก็พึงมีหน้าที่รับฟังเสียงจากประชาชนว่ากฎหมายที่รัฐ

จะตราขึ้นใช้นั้นจะส่งผลกระทบในด้านใดหรือไม่ก่อนที่จะมีการตรากฎหมายฉบับใดออกมา
ในอีกด้านหนึ่ง หลักการในรัฐธรรมนูญฯ 2560 ข้างต้นชี้ให้เห็นว่าการวิเคราะห์ผลกระทบถือเป็น

ขั้นตอนสำคัญของกระบวนการตรวจสอบความจำเป็นก่อนการตรากฎหมายเพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูล
ที่จะนำเปิดเผยรวมทั้งนำมาประกอบการพิจารณาในขั้นตอนการตรากฎหมาย ซึ่งหลักการ
ในลักษณะเช่นนี้ได้สร้างกลไกการเปิดเผยและให้ข้อมูลสู่ภาคสาธารณะและผู้ตัดสินใจ (decision-

maker) ในลักษณะทำนองเดียวกับกลไกการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมจากกิจกรรมหรือ
19
โครงการ (environmental impact assessment: EIA) ซึ่งมีการนำมาบัญญัติในกฎหมายไทย
ตั้งแต่ปี 2518 เป็นต้นมา 20

อย่างไรก็ดีมาตรา 77 วรรคสองมิได้กำหนดรายละเอียดแต่อย่างใดว่า “ผลกระทบที่อาจ
เกิดขึ้นจากกฎหมาย” นั้น ได้แก่ผลกระทบในด้านใดบ้างและคำว่า “อย่างรอบด้านและเป็นระบบ”

นั้น เป็นอย่างไร และจะมีหลักเกณฑ์ในการพิจารณาอย่างไรว่าการประเมินจะเป็นไปอย่างรอบด้าน
และเป็นระบบ รวมทั้งยังไม่มีการกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการประเมินอย่างแน่ชัด ซึ่งการที่

บทบัญญัติดังกล่าวไม่ได้บัญญัติเนื้อความในรายละเอียดรวมทั้งวางกลไกการเนินการอย่างละเอียด

17 รัฐธรรมนูญฯ 2560 มาตรา 5 วรรคหนึ่ง.
18 สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, “ความมุ่งหมายและคำอธิบายประกอบรายมาตราของรัฐธรรมนูญ
แห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๖๐” (สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร 2562) 120.

19 ปัจจุบันหลักการเกี่ยวกับการทำ EIA ปรากฏทั้งในรัฐธรรมนูญฯ 2560 (มาตรา 57) และพระราชบัญญัติ
ส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 หมวด 3 ส่วนที่ 4
20 รายละเอียดดูพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2518 มาตรา 6 ซึ่งให้
อำนาจคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติเรียกให้หน่วยงานของรัฐส่งเอกสารสำรวจผลกระทบสิ่งแวดล้อมอันเกิดจาก
แผนงานหรือโครงการให้คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติพิจารณา โดยในเวลาต่อมามีการแก้ไขเพิ่มเติมเพื่อกำหนด
รายละเอียดเกี่ยวกับการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อมให้ชัดเจนและเป็นระบบมากขึ้นโดยพระราชบัญญัติส่งเสริมและ
รักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2521

สถาบันพระปกเกล้า

28