Page 43 - kpiebook65010

แนวทางและวิธีการวิเคราะห์
ผลกระทบทางสังคมในการตรากฎหมาย

เนื่องจากการทำ RIA ของไทยในอดีตยังขาดกฎหมายรองรับสถานะรวมทั้งยังขาดตัวอย่างคู่มือ
26
หรือแนวทางการวิเคราะห์ผลกระทบ ในเวลาต่อมาจึงได้มีการกำหนด “แนวทางการวิเคราะห์
ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมาย” (RIA Guidelines) ซึ่งเป็นแนวทางดำเนินการซึ่งเกิดจาก
27
การขยายหลักการทำรายงาน RIA ตามพระราชบัญญัติหลักเกณฑ์การจัดทำร่างกฎหมายและ

การประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมาย พ.ศ. 2562 โดย RIA Guidelines ได้กำหนดให้มี
การวิเคราะห์กระทบหลังจากที่มีการตรวจสอบความจำเป็นในการตรากฎหมายแล้วพบว่า
มีความจำเป็นต้องมีการตรากฎหมายและการวิเคราะห์ผลกระทบดังกล่าวจะถูกนำมารวม

ไว้เป็นส่วนหนึ่งของรายงานการวิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมาย (รายงาน RIA)
รายละเอียดดังจะได้กล่าวถึงในหัวข้อ 2.2 ต่อไป

นอกเหนือไปจากนั้น ในเวลาต่อมาสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาได้จัดทำแนวทาง
การวิเคราะห์ผลกระทบขึ้นอีกฉบับหนึ่งซึ่งมีรายละเอียดเกี่ยวกับการวิเคราะห์ผลกระทบ เรียกว่า
“คู่มือการจัดทำรายงานการวิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมาย” ซึ่งต่อไปนี้จะเรียกว่า

RIA Handbook ซึ่งคู่มือนี้เป็นแนวทางที่สำคัญที่หน่วยงานของรัฐใช้จัดทำ RIA ซึ่งจะได้มีการนำ
28
เสนอประเด็นรายข้อ เนื้อหาที่ควรอธิบายในแต่ละประเด็นในส่วนที่เกี่ยวกับการวิเคราะห์

ผลกระทบทางสังคมอีกครั้งและจะเป็นเอกสารหลักที่จะใช้เป็นฐานในการเปรียบเทียบกับแนวทาง
และวิธีการที่มีการวิเคราะห์ในระดับสากลในบทที่ 5 ต่อไป โดยมีข้อสังเกตว่า RIA Handbook
ไม่ถือเป็นเอกสารที่มีสภาพบังคับทางกฎหมายหากแต่เพียงมุ่งนำเสนอแนวทางการทำ RIA เป็น

สำคัญ

26 ดูรายละเอียดข้อจำกัดนี้รวมทั้งข้อจำกัดอื่น ๆ ก่อนที่จะมีการตราพระราชบัญญัติและกำหนดแนวทาง
การวิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมาย ในปี 2562 ได้จาก สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย, “โครงการ
วิจัย เรื่อง การวิเคราะห์ผลกระทบในการออกกฎหมาย (Regulatory Impact Analysis)” รายงานฉบับสมบูรณ์ เสนอต่อ
สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา (2557) 4-29 – 4-30.

27 รายงานการศึกษานี้ใช้คำว่า RIA Guidelines แทนชื่อ “แนวทางการวิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจาก
กฎหมาย” เพื่อหลีกเลี่ยงความสับสนเมื่อต้องกล่าวถึงแนวทางการวิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมาย (ซึ่งมี
การกำหนดขึ้นในปี 2562) “ในฐานะชื่อเอกสารที่มีการจัดทำเป็นแนวทาง” ซึ่งออกโดยอาศัยอำนาจตามกฎหมาย และ
คำว่าแนวทางการวิเคราะห์ผลกระทบซึ่งเป็นกลุ่มคำที่มุ่งหมายถึงแนวทางที่ควรจะเป็นซึ่งใช้ในความหมายเชิงอรรถาธิบาย
ทั้งในบทนี้และในบทอื่น ๆ ที่จะมีการกล่าวถึงต่อไป
28 สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา, “การวิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมาย” <www.
krisdika.go.th/article77> เข้าถึงเมื่อ 9 กันยายน 2564.

สถาบันพระปกเกล้า

31