Page 40 - kpiebook65020

1

รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์
โครงการวิจัยเรื่อง “องค์ความรู้และเครื่องมือส าหรับการตรวจสอบความจ าเป็นในการตรากฎหมาย”

บทที่ 1

แนวคิดทั่วไปเกี่ยวกับการจัดท าโครงการ

1.1 หลักการและเหตุผล

ที่ผ่านมานั้น กรอบการตรวจสอบการตรากฎหมายของประเทศไทยจะมีเพียงการตรวจสอบความชอบ
ด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายเท่านั้น กล่าวคือ เป็นการตรวจสอบว่ากฎหมายที่ตราขึ้นนั้นขัดหรือแย้งต่อ
บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญหรือไม่ สิ่งใดที่ไม่ขัดหรือแย้งกับรัฐธรรมนูญ รัฐย่อมออกกฎหมายมาบังคับใช้กับ

ประชาชนได้เสมอ อย่างไรก็ดี แม้กระบวนการตรากฎหมายหรือเนื้อหาของกฎหมายนั้นจะไม่ขัดหรือแย้งกับ
รัฐธรรมนูญก็ตาม แต่ก็อาจสร้างผลกระทบหรือสร้างภาระให้กับประชาชนเกินสมควรได้ ต่อมาได้มีการก าหนด
กรอบการตรวจสอบการตรากฎหมายให้กว้างขึ้น เพื่อป้องกันมิให้รัฐใช้อ านาจโดยผ่านการตรากฎหมายในการ

จ ากัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชนจนเกินสมควร รัฐธรรมนูญของประเทศไทยที่ผ่านมาจึงได้ก าหนดหลักเกณฑ์
ในการตรากฎหมายมาจ ากัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ซึ่งเป็นกรอบในการตรวจสอบการตรากฎหมายทั้ง
ด้านรูปแบบและเนื้อหาของกฎหมาย ด้านรูปแบบของกฎหมายนั้น รัฐธรรมนูญก าหนดให้กฎหมายที่จะจ ากัดสิทธิ
และเสรีภาพของประชาชนจะต้องเป็นกฎหมายในล าดับของพระราชบัญญัติและต้องอ้างบทบัญญัติของ
รัฐธรรมนูญที่ให้อ านาจในการจ ากัดสิทธิหรือเสรีภาพของประชาชนไว้ให้ปรากฏในกฎหมายฉบับนั้น ๆ ในส่วน

เนื้อหาของกฎหมายนั้น กฎหมายที่จะจ ากัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชนจะต้องเป็นไปตามเงื่อนไขที่
รัฐธรรมนูญบัญญัติไว้และจะต้องไม่เป็นการกระทบต่อสิทธิและเสรีภาพของประชาชนจนเกินสมควร อีกทั้ง
กฎหมายจะต้องไม่มีลักษณะให้เกิดผลในการบังคับแก่กรณีใดหรือแก่บุคคลใดเป็นการเฉพาะด้วย ทั้งนี้ หลักการ

ดังกล่าวได้รับรองไว้ในมาตรา 26 แห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560

แต่อย่างไรก็ดี การตรวจสอบความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายและการก าหนดหลักเกณฑ์ในการ
ตรากฎหมายมาจ ากัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชนยังไม่สามารถแก้ไขปัญหาภาวะกฎหมายเฟ้อ ปัญหาการ
บังคับใช้กฎหมายอันเนื่องมาจากการขาดการมีส่วนร่วมของประชาชนหรือมาตรการทางกฎหมายที่ไม่อาจ
ด าเนินการให้บรรลุผลสัมฤทธิ์ รวมทั้งปัญหาของกฎหมายที่สร้างผลกระทบหรือสร้างภาระต่อรัฐและประชาชนจน

เกินสมควรได้ ดังนั้น ในการยกร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 จึงได้ก าหนดให้มีการ
ประเมินผลกระทบของกฎหมายก่อนที่ตรากฎหมายออกมาบังคับใช้กับประชาชน โดยก าหนดหลักการไว้ในมาตรา
77 วรรคสอง ว่า “ก่อนการตรากฎหมายทุกฉบับ รัฐพึงจัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นของผู้ที่เกี่ยวข้อง วิเคราะห์
ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากกฎหมายอย่างรอบด้านและเป็นระบบ รวมทั้งเปิดเผยผลการรับฟังความคิดเห็นและ

การวิเคราะห์นั้นต่อประชาชน และน ามาประกอบการพิจารณาในกระบวนการตรากฎหมายทุกขั้นตอน
เมื่อกฎหมายมีผลบังคับใช้แล้ว รัฐพึงจัดให้มีการประเมินผลสัมฤทธิ์ของกฎหมายทุกรอบระยะเวลาที่ก าหนด
โดยรับฟังความคิดเห็นของผู้ที่เกี่ยวข้องประกอบด้วย เพื่อพัฒนากฎหมายทุกฉบับให้สอดคล้องและเหมาะสมกับ

บริบทต่าง ๆ ที่เปลี่ยนแปลงไป” เพื่อก าหนดกรอบและหลักการส าคัญในการตรากฎหมาย ตามแนวคิดที่ว่าไม่ควร
มีกฎหมายเกินความจ าเป็น และสร้างหลักประกันให้ประชาชนมีส่วนร่วมและรับรู้ด้วยตั้งแต่ต้น

หลักการตามมาตรา 77 วรรคสองของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาจาก
แนวคิดเรื่องการประเมินผลกระทบของกฎหมาย (Regulatory Impact Assessment หรือ RIA) ซึ่งเป็น
กระบวนการที่ใช้ในการตรวจสอบและประเมินผลกระทบที่คาดว่าจะเกิดขึ้นจากการออกกฎหมาย ทั้งนี้