Page 47 - kpi20858
P. 47
34
เป็นแบบอย่าง ซึ่งเรียกได้ว่าเป็น ขนบนิยม นี้เองท าให้รูปร่างหน้าตาของตัวภาพอยู่ในแบบฉบับ
49
เดียวกันหมด มิได้แสดงลักษณะเฉพาะของตัวละครในวรรณคดีแต่ละเรื่อง อย่างไรก็ตามในระดับ
ที่ 2 รูปแบบผสมอารมณ์ความเป็นจริง ได้แก่ รูปทรงที่เป็นข้าราชส านัก นักดนตรี และชนชั้นสูงนั้น
เริ่มมีความผ่อนปรนลงระดับหนึ่ง โดยสามารถพบการน าเสนออารมณ์ซึ่งปรากฏให้เห็นได้บนใบหน้า
ส่วนในระดับที่ 3 รูปแบบเลียนแบบความเป็นจริง เป็นรูปทรงที่แสดงออกด้วยภาพชาวบ้านสามัญ
ชนธรรมดา ช่างมีอิสระในการถ่ายทอดอารมณ์ หรือความรู้สึกบางประการที่เกิดจากประสบการณ์
ร่วมในสังคม สามารถสอดแทรกบรรยากาศ หรือเกร็ดทางประวัติศาสตร์ ความเป็นอยู่ของคนร่วม
สมัยลงบนผลงานได้ โดยที่สามารถน าเสนอภาพได้ตามความเป็นจริง ทั้งนี้ในระดับที่ 4 รูปแบบเกิน
ความเป็นจริง มีรูปทรงแสดงออกคือ รูปสัตว์นรกและลักษณะขุมนรกต่าง ๆ เปรต อสุรกาย หรือคน
ที่รับทุกข์ในนรก เป็นภาพเกิดขึ้นโดยอาศัยจินตนาการ เพื่อปลุกกระตุ้นให้เกิดอารมณ์อันน่า
สะพรึงกลัว หรือความสลดหดหู่ ถือเป็นกลุ่มรูปทรงที่ศิลปินสามารถมีอิสระในการสร้างสรรค์มาก
ที่สุด
การน าเสนอรูปทรงมนุษย์ และสรรพสิ่งแห่งโลกวัตถุในงานจิตรกรรมประเพณีของไทย ก่อ
ก าเนิดขึ้นจากการคลี่คลายรูปทรงให้ออกห่างไปจากความจริง ยังผลเพื่อสะท้อนแนวคิดเชิงอุดม
คติ อันเกี่ยวข้องกับศาสนาซึ่งเป็นสภาวะนามธรรม อาจกล่าวได้ว่าการสร้างงานจิตรกรรมด้วย
รูปแบบเหมือนจริงนั้นไม่สามารถเข้าถึงภาวะดังกล่าวได้ดี เท่ากับรูปทรงอันเกิดจากการคลี่คลาย
ไปสู่การแสดงออกแบบอุดมคติตามขนบที่ช่างชาวไทยต่างยึดถือและปฏิบัติสืบต่อกันมา
2.1.2.1.2 มุมมองและกำรสร้ำงระยะในงำนจิตรกรรมไทย
ด้านการน าเสนอทัศนียภาพในงานจิตรกรรมไทยนั้น มีการน าเสนอภาพแบบแผ่ขยาย เพื่อ
ถ่ายทอดเรื่องราวต่างๆ บนผนังได้อย่างเต็มพื้นที่ ช่างไทยมิได้ค านึงถึงความเป็นจริงทางทัศนียภาพ
แต่ละรูปทรงตั้งซ้อนกันแบบเส้นขนาน ทุกรูปทรงตั้งอยู่บนพื้นเดียวกัน ภาพโดยส่วนรวมคล้ายมอง
จากที่สูงแบบตานกมองก็จริง แต่เมื่อพิจารณาดูรูปทรง ไม่ว่าจะอยู่ในส่วนใดของผนัง ส่วนล่าง
ส่วนบน ด้านซ้าย หรือด้านขวาจะมีขนาดและความคมชัดเท่ากัน และทัศนียภาพโดยส่วนรวมจะ
50
มีแต่ความกว้างและความยาว ไม่มีความหนาและความลึกของรูปทรง อย่างไรก็ตามผู้ชม
สามารถรับรู้ได้ถึงระยะจากต าแหน่งที่มอง และรู้สึกได้ว่าส่วนที่อยู่ใกล้ตัวคือการแสดงภาพในระยะ
หน้า และภาพที่ไกลตัวผู้ชมออกไปคือระยะหลัง ถือเป็นการก าหนดองค์ประกอบอย่างชาญฉลาด
49 วิทย์ พิณคันเงิน, งำนช่ำงเขียนของไทย (กรุงเทพฯ: เมธีทิปส์, 2547), 27.
50 สุรศักดิ์ เจริญวงศ์, ขนบนิยมในกำรสร้ำงสรรค์และกำรน ำเสนอจิตรกรรมไทยประเพณี, 8-9.
