Page 82 - kpiebook65020

43

รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์
โครงการวิจัยเรื่อง “องค์ความรู้และเครื่องมือส าหรับการตรวจสอบความจ าเป็นในการตรากฎหมาย”

2.2 ความรู้พื้นฐานว่าด้วยนิติเศรษฐศาสตร์ (Law and Economics)

หัวข้อนี้เป็นศึกษา (1)ข้อความคิดเบื้องต้นของนิติเศรษฐศาสตร์และ (2)การน าความรู้ทาง
เศรษฐศาสตร์มาวิเคราะห์และประเมินความจ าเป็นในการตรากฎหมาย โดยในหัวข้อที่ (1) จะกล่าวถึงข้อ
ความคิดเกี่ยวกับหลักการนิติเศรษฐศาสตร์และค าศัพท์ต่าง ๆ ที่ส าคัญ โดยหลักการเหล่านี้ควรเป็นกรอบ

ความคิดพื้นฐานในวิเคราะห์และประเมินความจ าเป็นในการตรากฎหมาย หัวใจของหลักของนิติเศรษฐศาสตร์
แท้จริงแล้วไม่ใช่แค่เรื่องของหลักการและทฤษฎีแต่เป็นกระบวนการคิดและมุมมองที่ไม่ได้มองว่ากฎหมายเป็น
แค่หลักการที่ต้องท าตาม แต่กฎหมายควรถูกประเมินจากผลประโยชน์และต้นทุนที่จะเกิดขึ้นจากการบังคับใช้
เสมอ ในหัวข้อที่ (2) จะเป็นตัวอย่างการน าแนวคิดใน (1) มาวิเคราะห์การออกกกฎหมาย

2.2.1 ข้อความคิดเบื้องต้นของนิติเศรษฐศาสตร์

นิติเศรษฐศาสตร์ (Law and Economics)) เป็นศาสตร์ว่าด้วยการศึกษาประเด็นส าคัญทางกฎหมาย
ทฤษฎีกฎหมาย การตีความกฎหมาย การออกแบบกฎหมาย การประเมินคุณค่าของกฎหมาย และผลกระทบ

ของกฎหมายต่อพฤติกรรมของผู้คน กลุ่มผู้คนหรือสถาบันในสังคมที่ โดยใช้ระเบียบวิธีหรือวิธีวิทยา
(Methodology) ทางเศรษฐศาสตร์เสรีนิยมหรือนีโอคลาสสิก (Neoclassical Economics) เป็นกรอบและ
เครื่องมือมาตรฐานในการวิเคราะห์โดยเฉพาะอยางยิ่งแบบจ าลองว่าด้วยการเลือกอย่างมีเหตุมีผล (Rational
69
Choice Model) กล่าวโดยย่อ นิติเศรษฐศาสตร์เป็นศาสตร์ผสมผสานที่เกิดจากการน าเอาแนวความคิดทาง
เศรษฐศาสตร์มาใช้อธิบายและวิเคราะห์ระบบกฎหมาย โดยหลักการเศรษฐศาสตร์ที่น ามาปรับใช้นั้นไม่ใช่สูตร
ค านวณทางตัวเลขที่เกี่ยวข้องกับระบบเศรษฐกิจ แต่เป็นหลักการทางเศรษฐศาสตร์ที่อธิบายถึงพฤติกรรมของ
มนุษย์และการจัดสรรทรัพยากรในสังคม ดังนั้นนิติเศรษฐศาสตร์จึงเป็นการพยายามท าความเข้าใจกฎหมายใน

ฐานะที่เป็นข้อบังคับที่ต้องสอดคล้องกับพฤติกรรมของมนุษย์และลักษณะของสังคม มิใช่แค่ศึกษากฎหมาย
ตามที่ปรากฏในต ารา แต่ศึกษากฎหมายดังที่ปรากฏหรือควรปรากฏในสังคม

ทั้งนี้นิติเศรษฐศาสตร์ให้ความส าคัญกับมิติด้านประสิทธิภาพ (Efficiency) ของกฎหมาย ระบบ
70
กฎหมายและกระบวนการยุติธรรม โดยมีเป้าหมายเพื่อบรรลุสวัสดิการสังคม (Social Welfare) สูงสุด หรือ
เพิ่มประโยชน์สูงสุดในเกิดแก่สาธารณะ ซึ่งจุดมุ่งหมายนี้สอดคล้องกับแนวคิดเรื่องการจัดท า RIA เพื่อ

ประเมินผลกระทบของกฎหมายและมุ่งเน้นการสร้างกฎหมายที่มีประสิทธิภาพสูงสุด ด้วยแนวคิดที่สอดคล้อง
กันนี้การศึกษานิติเศรษฐศาสตร์จึงมีความส าคัญอย่างมากในการจัดท า RIA

การศึกษานิติเศรษฐศาสตร์เริ่มต้นจากการพิจารณาข้อความคิดพื้นฐานที่ว่ามนุษย์นั้นมีความจ าเป็นที่
จะต้องมาอยู่ร่วมกันเป็นสังคมเพื่อความอยู่รอด จะพบว่าการพึ่งพาอาศัยกันในสังคมของมนุษย์คือการ
แลกเปลี่ยนทักษะและทรัพยากรซึ่งกันและกัน มนุษย์ที่มีความสามารถในการท าเกษตรจ าเป็นต้องแลกเปลี่ยน

สินค้าเกษตรกับบ้านที่อยู่อาศัยจากมนุษย์ที่มีความสามารถในก่อสร้าง การแลกเปลี่ยนพึ่งพาอาศัยกันในสังคม
ตั้งอยู่บนรากฐานที่ว่ามนุษย์ที่มีความสามารถจ ากัดจะต้องแลกเปลี่ยนสิ่งที่ตนมีกับบุคคลอื่นเพื่อความอยู่รอด

69 ปกป้อง จันวิทย์, “การวิเคราะห์กฎหมายและกระบวนการยุติธรรมทางอาญาด้วยเศรษฐศาสตร์,” ใน บทความวิชาการ
ประกอบการสัมมนา, จัดโดย สถาบันรพีพัฒนศักดิ์ ส านักงานศาลยุติธรรม ร่วมกับ มูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศ
ไทย วันที่ 26 มกราคม 2553, จาก<http://pokpong.org/wp-content/uploads/intro_lawandecon_presentation
.pdf>.
70 เพิ่งอ้าง.