Page 189 - kpi15476
P. 189
1 การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 15
จารีตธรรมหรือกฎเกณฑ์ในการปฏิบัติต่อกันในสังคม?
จารีตธรรมหมายถึงการปฏิบัติตามพิธีกรรม พิธีกรรมในที่นี้ไม่ได้หมายถึงรูปแบบการปฏิบัติ
ที่ดีอย่างที่เข้าใจกันในทุกวันนี้ แต่หมายถึงพิธีกรรม สถาบัน ประเพณี มาตรฐานความประพฤติ
และกฎเกณฑ์ความประพฤติต่างๆ สิ่งเหล่านี้เป็นเครื่องมือในการชี้นำและยับยั้งความสัมพันธ์
ระหว่างบุคคล โดยเฉพาะอย่างยิ่งบุคคลในวงการชั้นสูง จารีตหมายถึงกติกา เช่น เกี่ยวกับว่า
เจ้าเมืองควรปฏิบัติอย่างไรต่อเสนาบดี ลูกจะต้องปฏิบัติอย่างไรต่อพ่อ จารีตเป็นเสมอนกฎหมาย
ที่ไม่ได้เขียนเป็นลายลักษณ์อักษร จารีตหรือพิธีกรรมในที่นี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อสร้างหลักประกัน
เกี่ยวกับความเป็นระเบียบและเสถียรภาพของสังคม
ขงจื่อคาดหวังและให้ความสำคัญกับจารีตหรือพิธีกรรมเป็นอย่างมาก ปัญหาหรือความทุกข์
ยากของสังคมในยุคนั้น เช่น หัวเมืองไม่ฟังคำสั่งของส่วนกลาง ลูกน้องไม่เชื่อฟังเจ้านาย สงคราม
ยืดเยื้อ และการแย่งชิงอำนาจที่เกิดขึ้นเสมอๆ ขงจื่อมองว่าเกิดจากการล่มสลายของจารีตธรรม
ในทัศนะของขงจื่อ หนทางเดียวที่จะยั้บยั้งเหตุการณ์ต่างๆอันไม่พึงปรารถนาข้างต้นคือต้องฟื้นฟู
จารีตหรือกฎเกณฑ์ที่เคยปฏิบัติกันมาแต่เก่าก่อน ดังกรณีการถามตอบดังต่อไปนี้
เจ้าเมืองฉี๋ถามขงจื่อเกี่ยวกับการปกครอง ขงจื่อตอบว่า “กษัตริย์ต้องปฏิบัติตัวอย่าง
กษัตริย์ เสนาบดีปฏิบัติตัวอย่างเสนาบดี พ่อปฏิบัติตัวอย่างพ่อ ลูกปฏิบัติตัวอย่างลูก”
จากคำตอบของขงจื่อข้างต้นหมายความว่า ถ้าทุกคนทำตามบทบาทหรือหน้าที่ของตน
การปกครองประเทศก็จะเข้าที่เข้าทางได้ นอกจากนี้ ในโอกาสอื่นๆ ขงจื่อยังกล่าวถึงอยู่เสมอ
เกี่ยวกับความสำคัญของจารีต ดังนี้
ถ้าพฤติกรรมของบุคคลไม่ถูกกำกับชี้นำด้วยจารีตธรรม ความพยายามที่ลงแรงไป
ก็อาจสูญเปล่า การกระทำอย่างระมัดระวังอาจถูกมองว่าเป็นความขี่ขลาด ความกล้าหาญ
อาจกลายเป็นเรื่องอันตราย และการพูดแบบตรงไปตรงมาอาจกลายเป็นความขมขื่น
ดังนั้นคุณธรรมที่ดีในเรื่องความเคารพนบนอบ ความระมัดระวัง ความกล้าหาญและ
ความเป็นคนตรงไปตรงมา อาจกลายเป็นจุดอ่อนและเป็นความผิดพลาดถ้ามิได้ถูกกำกับ
หรือชี้นำโดยจารีตหรือกฎเกณฑ์การปฏิบัติ จารีตหรือกฎกติกาเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้สำหรับ
การปกครองที่ดีในทัศนะของขงจื่อ และเกี่ยวข้องกับมนุษยธรรมด้วย ดังคำกล่าวของขงจื่อ
ในการตอบคำถามของเหยนยวนที่ว่า “มนุษยธรรมหมายถึงการยั้บยั้งตนเองและการปฏิบัติ
ตามจารีตหรือกฎกติกา...”เหยนยวนขอให้อาจารย์อธิบายให้เฉพาะเจาะจงมากขึ้น ขงจื่อ
ตอบว่า อย่างมองในสิ่งที่ไม่สอดคล้องกับจารีต อย่างฟังถ้าสิ่งนั้นไม่สอดคล้องกับจารีต
เอกสารประกอบการประชุมกลุ่มย่อย คำตอบอาจเป็นได้ว่าการยับยั้งตนเองเท่ากับการเอาชนะความเห็นแก่ตัว และให้ความ
อย่างพูดถ้าสิ่งนั้นไม่สอดคล้องกับจารีต อย่างกระทำถ้าสิ่งนั้นไม่สอดคล้องกับจารีต”
ทำไมจึงถือว่าการยับยั้งตนเองเป็นการสอดคล้องกับจารีตและมีค่าเท่ากับมนุษยธรรม
สำคัญแก่ผลประโยชน์ของคนอื่นอยู่เหนือผลประโยชน์ของตนเอง การปฏิบัติให้สอดคล้อง
