Page 432 - kpi15476

การส่งเสริมและท้าทายคติธรรมราชา

ด้านศิลปวัฒนธรรมในสมัยรัชกาลที่ 7

ฉัตรบงกช ศรีวัฒนสาร 1

บทคัดย่อ

การส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม นอกจากจะบ่งชี้ถึงความสืบเนื่องและความ
เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นทางด้านศิลปวิทยาการแล้ว ยังสะท้อนให้เห็นถึงความเป็น

ไปของสังคม โดยมีปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจ การเมือง และการศึกษาเป็นแรง
ผลักดันสำคัญที่ก่อให้เกิดการเคลื่อนไหว

การสร้างสรรค์ผลงานทางด้านศิลปะและวัฒนธรรมในรัชสมัยพระบาท
สมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว นอกจากจะถูกนำมาใช้เพื่อการส่งเสริมคติธรรม

ราชาของราชสำนักแล้ว ผลลัพธ์ส่วนหนึ่งจากการส่งเสริมดังกล่าวยังถูกนำย้อน
กลับมาใช้ท้าทายหรือพิสูจน์ความเป็นธรรมราชาของพระมหากษัตริย์ผู้ทรง

คุณธรรมทางการเมืองดังกล่าวด้วย

จากการศึกษาหลักฐานประวัติศาสตร์ในเชิงลึก ผู้วิจัยค้นพบว่า การสร้าง

พระปฐมบรมราชานุสรณ์และสะพานพระพุทธยอดฟ้า การสร้างโรงภาพยนตร์
เฉลิมกรุง การทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา บูรณะวัดพระศรีรัตนศาสดาราม และ
วัดสุวรรณดาราราม จ.พระนครศรีอยุธยา รวมทั้ง การถ่ายทำภาพยนตร์

ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ และการส่งเสริมเทคโนโลยีวิทยุกระจายเสียงในพระราช-
อาณาจักร เป็นส่วนหนึ่งของการสร้างความมั่นคงแก่สถาบันพระมหากษัตริย์

สยาม ขณะเดียวกัน ผลจากความก้าวหน้าทางด้านการศึกษาของปัญญาชน
ยังก่อให้เกิดกระแสการท้าทายคติธรรมราชาในรูปแบบของบทบรรณาธิการและ
บทวิจารณ์ทางการเมือง การ์ตูนการเมืองและลำตัดล้อเลียนการเมือง ซึ่งเป็น

อีกช่องทางหนึ่งของกระแสการเปลี่ยนแปลงและความเคลื่อนไหวอันนำไปสู่การ
ปฏิวัติ พ.ศ. 2475 และเหตุการณ์อีก 1 ปีหลังการปฏิวัติใน พ.ศ. 2476.

คำสำคัญ: พระปกเกล้าศึกษา, ศิลปะและวัฒนธรรม, การ์ตูนการเมือง, ภาพล้อ,

ภาพถ่าย, การปฏิวัติ พ.ศ. 2475

1 นักวิชาการพิพิธภัณฑ์พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว สถาบันพระปกเกล้า