Page 88 - kpi15476
P. 88
การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 15
พระคุณธรรม
บัดนี้ขอนำเสนออย่างสังเคราะห์ถึงพระคุณธรรมให้กว้างออกไปกว่าที่ได้กล่าวมาแล้ว เป็น
5 ชุดประเด็นที่เกี่ยวข้องกับสาระของการประชุมครั้งนี้ โดยทดลองพิจารณาพระคุณธรรมเหล่านี้
ในกรอบของคติธรรมราชา เท่าที่ผมจะมีปัญญาทำได้
1. สันติวิธีในพระราชจริยวัตร
พระองค์เสด็จผ่านพิภพและทรงเข้าสู่วัยรุ่นในสถานการณ์หน้าสิ่วหน้าขวาน ที่สยาม
เสี่ยงต่อการตกเป็นเมืองขึ้นของชาติตะวันตก ซึ่งในสถานการณ์นั้น สมเด็จพระปิยมหาราชได้ทรง
หลีกเลี่ยงการสงครามด้วยการทรงยอมสละส่วนน้อยเพื่อรักษาส่วนใหญ่ และเอกราชของชาติไว้
ดังนั้น ทั้งเอกราชของชาติและสันติวิธี อีกทั้งความพร้อมที่จะเสียสละ จึงน่าจะเป็นสิ่งที่อยู่ใกล้
พระราชหฤทัยขององค์ประชาธิปกมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ ดังมีข้อสังเกตจากพระราชประวัติในช่วง
ที่ทรงศึกษาอยู่ที่วิทยาลัยอีตันว่า ไม่โปรดการใช้กำลัง หากแต่ทรงเอาชนะใจผู้คนได้ด้วยพระเสน่ห์
และพระคุณธรรมประจำพระหฤทัย แต่กระนั้น ก็ใช่ว่าเมื่อแรกทรงเป็นนายทหารที่อังกฤษจะทรง
ปฏิเสธการสงครามโดยสิ้นเชิง หากแต่ได้ทรงแสดงความพร้อมที่จะเสด็จสู่สนามรบเยี่ยงทหาร
หาญในสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ทั้งๆ ที่ไม่จำเป็นที่จะต้องทรงอาสาเช่นนั้น ทั้งนี้เพราะทรงเห็นถึง
อธรรมของการที่ประเทศใหญ่ ได้เข้ารังแกประเทศเล็ก ครั้นเมื่อทรงเป็นพระมหากษัตริย์ก็ได้ทรง
เลือกสันติวิธีทั้งในการทรงวางรูปการปรับเปลี่ยนระบอบการปกครองเพื่อที่จะหลีกเลี่ยงความ
ขัดแย้งรุนแรง ซึ่งอาจนำไปสู่การเสียเลือดเนื้อของคนไทยด้วยกัน ในกรณีที่คณะราษฎรได้ยึด
อำนาจเพื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองโดยพลัน และในช่วงหลังจากนั้น ก็ได้ทรงพระขัตติยะมานะ
อดกลั้นพระราชหฤทัยเพื่อที่จะหลีกเลี่ยงความขัดแย้งรุนแรง ทั้งยังได้ทรงแนะนำให้เจรจาความกัน
โดยสันติ แต่เมื่อไม่เป็นผล จึงทรงเลือกที่จะทรงปลีกพระองค์ออกจากราชบัลลังก์ ซึ่งประการหนึ่ง
เป็นการป้องกันมิให้มีการเสียเลือดเนื้อ แต่แล้วพระชะตาชีวิตได้กำหนดให้ต้องทรงเผชิญกับความ
ยากลำบากของภาวะสงครามโลกครั้งที่สองในต่างแดนจนเสด็จสวรรคต
2. พระวิริยะอุตสาหะในการทรงศึกษาหาความรู้
แม้พระองค์จะมิได้ทรงมีพระอัจฉริยภาพเป็นที่ประจักษ์ในด้านใดด้านหนึ่งเป็น
การเฉพาะ ก็ได้ทรงมีพระวิริยะอุตสาหะมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์และตลอดพระชนมชีพ ในการ
ทรงศึกษาเรียนรู้สาระที่หลากหลายตั้งแต่อักษรศาสตร์ถึงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ทั้งจากการ
ทรงพระอักษรและการทรงสนทนาวิสาสะกับผู้รู้และผู้มีประสบการณ์ รวมทั้งทรงเรียนรู้ด้วย
พระองค์เองจากการปฏิบัติจริง โดยทรงมุ่งหาเหตุของสิ่งและปรากฏการณ์ ด้วยเหตุนี้ จึงทรง
สามารถมีพระราชทัศนะในเรื่องราวต่างๆ ที่ต้องทรงมีพระบรมราโชบาย แต่ก็ทรงยอมรับอย่าง
ตรงไปตรงมาว่าทรงมีข้อจำกัดในความรู้บางด้าน เช่น การทหารเรือและเศรษฐกิจ การศึกษา
จึงเป็นเรื่องที่สนพระราชหฤทัยเป็นพิเศษ ด้วยทรงเห็นว่าสำคัญต่อการสร้างความเป็นคนที่มี
เหตุผล ความคิดอ่านไม่ถูกชักจูงได้โดยง่าย ตลอดจนมีศีลธรรมจรรยา เอกสารประกอบการอภิปราย
