Page 214 - kpi17527
P. 214
ประชาธิปไตยไทยในทศวรรษใหม่
2559
จะดำเนินการเรื่องการศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง โดยการก่อตั้ง “มหาวิทยาลัย
วิชาธรรมศาสตร์และการเมือง” ขึ้นมาในวันที่ 27 มิถุนายน 2477 เพื่อที่จะ
“ประศาสน์ความรู้ในวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองให้แก่พลเมืองให้มากที่สุดเท่าที่
14
จะเป็นไปได้” แต่ในครั้งนั้นก็ยังมิได้มีการดำเนินการในระดับโรงเรียน และเมื่อ
เกิดรัฐประหารในปี 2490 บ้านเมืองก็เข้าสู่ยุคเผด็จการ การศึกษาเพื่อความเป็น
พลเมืองของประเทศไทยจึงต้องยุติลงไป
อย่างไรก็ตามในปี พ.ศ. 2503 กระทรวงศึกษาธิการได้กำหนดให้มี
หลักสูตร “วิชาหน้าที่พลเมือง” สำหรับการศึกษาขั้นพื้นฐานในโรงเรียน ซึ่งเป็น
หลักสูตรที่ใช้จนถึงปี พ.ศ. 2521 จึงได้มีการยุบ “วิชาหน้าที่พลเมือง” ให้ไปอยู่กับ
“กลุ่มสร้างเสริมประสบการณ์ชีวิต” สำหรับหลักสูตรระดับประถมศึกษา และยุบ
ให้ไปอยู่กับ “กลุ่มสังคมศึกษา” สำหรับหลักสูตรระดับมัธยมศึกษา “วิชาหน้าที่
พลเมือง” จึงถูกลดความสำคัญจากการเป็นวิชาเฉพาะ กลายเป็นสาระการเรียนรู้
เพียงหนึ่งสาระมาจนถึงปัจจุบัน ประเทศไทยจึงไม่ใช่ว่าไม่เคยมีการเรียนการสอน
202 เรื่อง “ความเป็นพลเมือง” แต่เมื่อได้พิจารณาในเนื้อหาหลักสูตรแล้ว “วิชาหน้าที่
พลเมือง” ในช่วงปี พ.ศ. 2503 – 2521 ไม่เหมือนกับ “การศึกษาเพื่อความเป็น
พลเมือง” หรือ Civic Education ที่ได้กล่าวมา เพราะ “วิชาหน้าที่พลเมือง” ของ
เรานั้น จะปลูกฝังให้ประชาชน ต้องทำ เพราะเป็น หน้าที่ ซึ่งไม่เหมือนกันกับ
“การศึกษาเพื่อความเป็นพลเมือง” ตามระบอบประชาธิปไตย ที่ “พลเมือง” จะทำ
หน้าที่ด้วยความเต็มใจ หรือทำด้วย จิตสำนึก ไม่ได้ทำหน้าที่เพราะถูกบังคับ
นอกจากนี้ “วิชาหน้าที่พลเมือง” ในอดีตยังค่อนข้างมุ่งไปในเรื่องหน้าที่ต่อ
“ชาติ” หรือเป็นเรื่อง “ชาตินิยม” โดยไม่ให้ความสำคัญกับเรื่องที่อยู่ใกล้ตัว หรือ
ให้ความสำคัญกับเรื่องของชุมชนของตนเอง “การศึกษาเพื่อสร้างพลเมือง” ตาม
ระบอบประชาธิปไตย จะเริ่มต้นจากความรับผิดชอบต่อผู้อื่น และต่อชุมชนของ
ตนเอง จากนั้นจึงนำไปสู่ความรับผิดชอบต่อสังคม และต่อประเทศชาติ แต่
14 คำกล่าวในวันเปิด “มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง” (University of Moral
and Political Sciences) ณ วันที่ 27 มิถุนายน 2477 ที่นายปรีดีเลือกวันที่ 27 มิถุนายน
ซึ่งเป็นวันที่อำนาจสูงสุดได้กลายเป็นของราษฎรทั้งหลาย เป็นวันสถาปนามหาวิทยาลัยวิชา
ธรรมศาสตร์และการเมือง ก็นับว่ามีความหมายเป็นอย่างมาก
สถาบันพระปกเกล้า
