Page 77 - kpi20858
P. 77
34
จากระดับต่าง ๆ ข้างต้น แสดงให้เห็นถึงขนบนิยมที่มีความเคร่งครัดและผ่อนปรนในบางระดับ
ของกลุ่มรูปทรง กล่าวคือในระดับที่ 1 รูปแบบอุดมคติแสดงด้วยรูปทรง เทวดา เทวดา กษัตริย์ พระหรือ
นาง มีขนบในการสร้างสรรค์ที่เคร่งครัดมากที่สุด เนื่องจากเป็นแบบแผนที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาอย่าง
ยาวนาน ประกอบกับมีโครงของเรื่องราวก ากับให้รูปลักษณ์ของกลุ่มคนเหล่านี้มีความพิเศษแบบอุดม
คติแตกต่างไปจากกลุ่มคนในระดับอื่นๆ จากลักษณะรูปแบบที่ได้รับการก าหนดเป็นแบบอย่าง ซึ่งเรียก
ได้ว่าเป็น ขนบนิยม นี้เองท าให้รูปร่างหน้าตาของตัวภาพอยู่ในแบบฉบับเดียวกันหมด มิได้แสดง
49
ลักษณะเฉพาะของตัวละครในวรรณคดีแต่ละเรื่อง อย่างไรก็ตามในระดับที่ 2 รูปแบบผสมอารมณ์
ความเป็นจริง ได้แก่ รูปทรงที่เป็นข้าราชส านัก นักดนตรี และชนชั้นสูงนั้น เริ่มมีความผ่อนปรนลงระดับ
หนึ่ง โดยสามารถพบการน าเสนออารมณ์ซึ่งปรากฏให้เห็นได้บนใบหน้า ส่วนในระดับที่ 3 รูปแบบ
เลียนแบบความเป็นจริง เป็นรูปทรงที่แสดงออกด้วยภาพชาวบ้านสามัญชนธรรมดา ช่างมีอิสระในการ
ถ่ายทอดอารมณ์ หรือความรู้สึกบางประการที่เกิดจากประสบการณ์ร่วมในสังคม สามารถสอดแทรก
บรรยากาศ หรือเกร็ดทางประวัติศาสตร์ ความเป็นอยู่ของคนร่วมสมัยลงบนผลงานได้ โดยที่สามารถ
น าเสนอภาพได้ตามความเป็นจริง ทั้งนี้ในระดับที่ 4 รูปแบบเกินความเป็นจริง มีรูปทรงแสดงออกคือ รูป
สัตว์นรกและลักษณะขุมนรกต่าง ๆ เปรต อสุรกาย หรือคนที่รับทุกข์ในนรก เป็นภาพเกิดขึ้นโดยอาศัย
จินตนาการ เพื่อปลุกกระตุ้นให้เกิดอารมณ์อันน่าสะพรึงกลัว หรือความสลดหดหู่ ถือเป็นกลุ่มรูปทรงที่
ศิลปินสามารถมีอิสระในการสร้างสรรค์มากที่สุด
การน าเสนอรูปทรงมนุษย์ และสรรพสิ่งแห่งโลกวัตถุในงานจิตรกรรมประเพณีของไทย ก่อก าเนิด
ขึ้นจากการคลี่คลายรูปทรงให้ออกห่างไปจากความจริง ยังผลเพื่อสะท้อนแนวคิดเชิงอุดมคติ อันเกี่ยว
ข้องกับศาสนาซึ่งเป็นสภาวะนามธรรม อาจกล่าวได้ว่าการสร้างงานจิตรกรรมด้วยรูปแบบเหมือนจริง
นั้นไม่สามารถเข้าถึงภาวะดังกล่าวได้ดี เท่ากับรูปทรงอันเกิดจากการคลี่คลายไปสู่การแสดงออกแบบ
อุดมคติตามขนบที่ช่างชาวไทยต่างยึดถือและปฏิบัติสืบต่อกันมา
2.1.2.1.2 มุมมองและการสร้างระยะในงานจิตรกรรมไทย
ด้านการน าเสนอทัศนียภาพในงานจิตรกรรมไทยนั้น มีการน าเสนอภาพแบบแผ่ขยาย เพื่อถ่าย
ทอดเรื่องราวต่างๆ บนผนังได้อย่างเต็มพื้นที่ ช่างไทยมิได้ค านึงถึงความเป็นจริงทางทัศนียภาพ แต่ละ
รูปทรงตั้งซ้อนกันแบบเส้นขนาน ทุกรูปทรงตั้งอยู่บนพื้นเดียวกัน ภาพโดยส่วนรวมคล้ายมองจากที่สูง
49 วิทย์ พิณคันเงิน, งานช่างเขียนของไทย (กรุงเทพฯ: เมธีทิปส์, 2547), 27.
