Page 61 - kpiebook65010

แนวทางและวิธีการวิเคราะห์
ผลกระทบทางสังคมในการตรากฎหมาย

เนื่องจากแนวคิดการทำ RIA ตามแบบฉบับที่มีการดำเนินการในประเทศไทยปัจจุบัน
55
รับเข้ามาจากประเทศตะวันตก ดังนั้น การพิจารณาว่าแนวคิดการทำ RIA ในประเทศไทย
มีความสอดคล้องกับประเทศอื่น ๆ ที่ใช้อยู่มากน้อยเพียงใดนั้นอาจทำได้โดยการศึกษาว่า
องค์ความรู้ที่ได้รับการยอมรับในระดับสากลนั้นมีอยู่อย่างไรและการดำเนินการในประเทศไทย
เหมือนหรือแตกต่างจากการดำเนินการในต่างประเทศมากน้อยเพียงใด

ในบทนี้จะนำเสนอองค์ความรู้เกี่ยวกับแนวทางการวิเคราะห์ผลกระทบทางสังคมใน
การตรากฎหมายในระดับสากลโดยพิจารณาจากองค์ความรู้ที่ปรากฏในตราสารระหว่าง

ประเทศ แนวทางและคำแนะนำของหน่วยงานหรือองค์กรที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล
โดยเฉพาะเอกสารเผยแพร่ของกลุ่มองค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ

(Organization for Economic Co-operation and Development: OECD) และ
สหภาพยุโรป (European Union: EU) รวมทั้งงานวิชาการที่มีการนำเสนอองค์ความรู้เรื่อง
ดังกล่าวเกี่ยวกับแนวทางการดำเนินการของกลุ่มประเทศ OECD และ EU โดยจะเน้นไปที่

การนำเสนอแนวทางการวิเคราะห์ผลกระทบทางสังคมเฉพาะในส่วนที่เกี่ยวกับการจัดทำ
56
กฎหมายและนโยบาย โดยมุ่งนำเสนอว่าเอกสารที่เกี่ยวข้องได้กำหนดขอบเขตความหมาย

55 แม้ว่าในอดีตประเทศไทยจะมีแนวทางการดำเนินการที่สอดคล้องกับการทำ RIA เริ่มตั้งแต่การมีหลักการ
เรื่องนี้ในระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการเสนอเรื่องต่อคณะรัฐมนตรี พ.ศ. 2531 ดังที่ได้กล่าวไปแล้วในบทที่ 2
ก็ตาม แต่หากพิจารณารูปแบบและกลไกการประเมินที่มีการจัดวางระบบอย่างชัดเจนนั้น อาจกล่าวได้ว่าประเทศไทย
รับเอาแนวคิดดำเนินการมาจากเอกสารของ OECD อันได้แก่ OECD Checklist for Regulatory Decision-Making
ซึ่งปรากฏในเอกสารแนบท้ายของ OECD Recommendation of the Council on Improving the Quality of
Government Regulations (รายละเอียดการรับเอาแนวคิดของ OECD เข้ามาดำเนินการในประเทศไทยดู OECD,
Regulatory Management and Oversight Reforms in Thailand: A Diagnostic Scan (OECD 2020) 57.)
56 เหตุที่ต้องกำหนดขอบเขตการนำเสนอเช่นนี้ก็เนื่องจากรูปแบบการประเมินผลกระทบ (impact
assessment) ตามหลักสากลนั้นมีหลายระดับทั้งในระดับกฎหมาย นโยบาย ยุทธศาสตร์ แผนงาน และกิจกรรมหรือ
โครงการ โดยการประเมินแต่ละระดับเหล่านี้มีกรอบกฎหมายระหว่างประเทศ (international framework) กฎหมาย
ภายใน (domestic laws) และรายละเอียดดำเนินการที่แตกต่างกัน โดยการประเมินผลกระทบในระดับโครงการและ
กิจกรรมนั้นมีกฎหมายกำหนดรายละเอียดไว้มากทั้งกฎหมายระหว่างประเทศและกฎหมายภายใน ในขณะที่การประเมิน
ผลกระทบในระดับนโยบายและกฎหมายนั้น แม้จะมีการกล่าวถึงในบริบทระหว่างประเทศอยู่น้อยกว่า แต่มีการจัดทำ
ตราสารระหว่างประเทศโดยหลายองค์กรที่มุ่งเน้นให้มีการนำไปดำเนินการภายในประเทศในลักษณะที่เป็นแนวทาง
ดำเนินการ (guidance) และควรที่จะนำมากล่าวถึงให้เห็นกรอบภาพรวมอันเป็นตัวแทนของแนวคิดการทำ RIA ในระดับ
สากล (รายละเอียดการจัดจำแนกระดับของการประเมินผลกระทบ ดู John Turnpenny and others, ‘Chapter 13
Environment’ in Claire A Dunlop (ed), Handbook of Regulatory Impact Assessment (Edward Elgar
2016) 195-197.)

สถาบันพระปกเกล้า

49