Page 26 - kpi15428

ชุมชนกับสิทธิ ในทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

v ความสำคัญของสิทธิชุมชน

2
แนวคิดเกี่ยวกับสิทธิชุมชน พัฒนาการมาจากสิทธิมนุษยชน
เนื่องจากมีฐานคิดเรื่องสิทธิเสรีภาพเป็นพื้นฐาน เพียงแต่สิทธิชุมชน
มีลักษณะเป็นสิทธิรวมหมู่ (Collective right) ไม่ใช่สิทธิของปัจเจก หรือ
ใครคนใดคนหนึ่ง จนกระทั่งในปี ค.ศ.1986 ได้มีการประกาศปฏิญญาว่า

ด้วยสิทธิในการพัฒนาโดยองค์การสหประชาชาติ ที่ทำให้สิทธิรวมหมู่
แพร่ขยายมากขึ้น จนกระทั่งหลังยุคสงครามเย็น ในทศวรรษที่ 1990
ทั่วโลกลดความเกรงกลัวต่อแนวคิดสังคมนิยม และทำให้เกิดการเรียกร้อง
สิทธิมนุษยชนในลักษณะที่เป็นสิทธิรวมหมู่หรือสิทธิชุมชนควบคู่ไปกับสิทธิ

ของปัจเจกชน และยังเกิดแนวโน้มการเรียกร้องไปถึงชุมชนในลักษณะอื่นๆ
เช่น ชุมชนดั้งเดิม ชุมชนพื้นเมือง เป็นต้น โดยมีตัวอย่างสำคัญที่แสดงให้
เห็นกติการะหว่างประเทศซึ่งนำไปสู่การรับรองสิทธิของชุมชนที่ได้รับการ
ยอมรับทั่วโลก คือ การประชุมสุดยอดผู้นำว่าด้วยการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม

และการพัฒนาที่กรุงริโอเดอจาเนโรในปี ค.ศ.1992 ที่ได้มีการรับรองสถานะ
ของชนพื้นเมือง จากนั้น ในปี ค.ศ.1993 องค์การสหประชาชาติได้ประกาศ
ให้เป็นปีแห่งชนพื้นเมืองโลก (กิตติศักดิ์ ปรกติ, 2550, น.63-66; คณะ
บุคคล โครงการสิทธิชุมชน, 2554, น.33)

สำหรับประเทศไทยแต่เดิมนั้น ชุมชนมีสิทธิพื้นฐานในการบริหาร

จัดการภายในชุมชน สิทธิรักษาทรัพยากรที่มีอยู่ในชุมชน ซึ่งเรียกว่าสิทธิ
ตามสภาพ (De facto right) แต่ไม่ใช่สิทธิตามกฎหมาย (De jure right)
ซึ่งผู้ใช้อำนาจตามสิทธิทางกฎหมายคือผู้นำหรือกษัตริย์ในสมัยก่อน การใช้

2 Karel Vasak ผู้อำนวยการสำนักสิทธิมนุษยชนและสันติภาพ องค์การยูเนสโก
ได้เสนอแนวคิดเมื่อปี ค.ศ.1977เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน ว่ามี 3 ช่วง ช่วงแรกเป็นเรื่องการ
เรียกร้องสิทธิเสรีภาพของปัจเจกชน ช่วงที่สองเป็นช่วงที่มีอิทธิพลของสังคมนิยมที่เรียกร้อง
ให้รัฐดำเนินนโยบายทั้งปวงแก่ปัจเจกชน ช่วงที่สาม เป็นยุคของความเป็นปึกแผ่นที่ทุกฝ่าย
ร่วมมือกันคุ้มครองสิทธิมนุษยชนในทุกระดับทั้งระดับโลก ระดับชาติ และระดับชุมชน
ท้องถิ่น (อ้างใน กิตติศักดิ์ ปรกติ, 2550, น.62-63)

18