Page 136 - kpi15476

การประชุมวิชาการ
สถาบันพระปกเกล้า ครั้งที่ 15 135

วิทยาศาสตร์เชื่อในความก้าวหน้าของมนุษย์และปฏิเสธความเชื่องมงายทางศาสนา ทำให้ในที่สุด
แล้ว พระเจ้ากุสตาฟที่สามได้รับการยกย่องว่าเป็น “Enlightened Despot”

พระเจ้ากุสตาฟที่สามจึงเป็นกษัตริย์ที่มีหัวสมัยใหม่ก้าวหน้ากว่ากษัตริย์สวีเดนที่ผ่านมา
ดังนั้น การที่พระองค์ตัดสินใจยึดอำนาจเปลี่ยนแปลงการปกครองกลับสู่ระบอบ

สมบูรณาญาสิทธิราชย์จึงเป็นกรณีที่น่าสนใจอย่างยิ่ง ด้วยคำถามก็คือ การตัดสินใจกลับสู่ระบอบ
สมบูรณาญาสิทธิราชย์ของพระองค์ไม่ขัดกับกระแสภูมิปัญญาสมัยใหม่หรือ (Enlightenment)

ที่พระองค์ยึดถือดอกหรือการกระทำดังกล่าวของพระองค์นับว่าเป็นการเสี่ยงอย่างยิ่ง โดยเฉพาะ
ในปี ค.ศ. 1772 อันเป็นช่วงเวลาที่บริบทของยุโรปกำลังอยู่ในช่วงแห่งการปฏิวัติเปลี่ยนแปลง?

ในการตอบคำถามดังกล่าวนี้ คงต้องพิจารณาแนวคิดที่เรียกว่า “enlightened despot” รวมถึง
enlightened absolutism, benevolent or enlightened despotism ด้วยมีนักประวัติศาสตร์

จำนวนไม่น้อยซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือ Derry ในยุคต่อมาที่ขนานนามพระเจ้ากุสตาฟที่สามว่าเป็นหนึ่ง
16
ในกษัตริย์ที่เป็น “enlightened despot” ที่กล่าวว่าการขนานนามดังกล่าวนี้เกิดขึ้นในยุคต่อมา
ก็เพราะว่า คำว่า “enlightened despot” นี้แม้จะยังมีข้อถกเถียงกันอยู่ว่าใครคือผู้บัญญัติคำนี้ขึ้น

กระนั้น มีหลักฐานบ่งชี้ว่าคำๆนี้ถูกบัญญัติขึ้นในปี ค.ศ. 1847 โดยนักเศรษฐศาสตร์และ
ประวัติศาสตร์ชาวเยอรมันที่ชื่อ วิลเฮล์ม รอสเชอร์ (Wilhelm Georg Friedrich Roscher: 1817-

1894)

การปกครองตามหลักภูมิธรรม (the Enlightenment)

และความหมายของแนวคิดดังกล่าวนี้ก็หมายถึง ผู้ปกครองที่เป็นกษัตริย์ในระบอบสม
บูรณาญา สิทธิราชย์หรือผู้ปกครองที่มีอำนาจสมบูรณ์เด็ดขาดที่ได้รับอิทธิพลจากกระแส

ภูมิปัญญาสมัยใหม่ (Enlightenment) โดยเฉพาะอย่างยิ่งการยอมรับหลักการความคิดที่มีเหตุ
มีผล และประยุกต์ใช้หลักการดังกล่าวในการบริหารกิจการบ้านเมือง หลักการความคิดที่มีเหตุผล
ที่ว่านี้ย่อมนำมาหลักการสำคัญดังนี้คือ

หนึ่ง มุ่งให้สังคมมีขันติธรรมทางศาสนา (religious toleration) ไม่งมงายคลั่งไคล้

จนทำร้ายผู้อื่นที่มีความคิดเห็นแตกต่าง

สอง การเชื่อในความคิดที่มีเหตุมีผลย่อมเปิดโอกาสให้ทุกคนมีเสรีภาพในการแสดง

ความคิดและมีเสรีภาพในการเผยแพร่ความคิดเห็นของตนเพื่อรับฟังการวิพากษ์วิจารณ์ (freedom
of speech and freedom of press)

สาม ยอมรับกรรมสิทธิ์ทรัพย์สินส่วนบุคคล และ

16 T.K. Derry, A History of Scandinavia: Norway, Sweden, Denmark, Finland, Iceland, (London: เอกสารประกอบการประชุมกลุ่มย่อย
George Allen & Unwin: 1979).