Page 63 - kpiebook62001
P. 63
เอกชน เนื่องจากรัฐเป็นผู้ผูกขาดการค้าข้าวตั้งแต่ พ.ศ. 2488 รังสรรค์ ธนะพรพันธุ์ (2530) กล่าวสรุปในส่วนการ
วิเคราะห์ผลกระทบของนโยบายพรีเมี่ยมข้าวต่อสวัสดิการสังคมไว้ว่า
“รัฐบาลได้ด าเนินนโยบายในลักษณะที่เป็นการลงโทษชาวนาผู้เพาะปลูกข้าวอย่างมาก
กล่าวคือ รัฐบาลได้ด าเนินการปกป้องคุ้มครองอุตสาหกรรมภายในประเทศด้วยการตั้งก าแพงภาษีซึ่งท า
ให้ชาวนาต้องซื้อสินค้าหัตถอุตสาหกรรมในราคาสูงกว่าที่ควรจะเป็น ในขณะที่การเก็บพรีเมี่ยมข้าวท า
ให้ชาวนาได้รับผลตอบแทนจากการเพาะปลูกต่ ากว่าที่ควรจะเป็น การด าเนินนโยบายในลักษณะ
ดังกล่าวนี้จึงมีส่วนบั่นทอนฐานะทางเศรษฐกิจของชาวนาเป็นอันมาก”
ความขัดแย้งจากการพัฒนาแบบทวิลักษณ์ (Dual track) ของภาคอุตสาหกรรมในเมืองและชนบท ประกอบ
ความตื่นตัวจากขบวนการนักศึกษาใน พ.ศ. 2516 เป็นเหตุผลให้ขบวนการชาวนาตัดสินใจเคลื่อนเข้ามายัง
กรุงเทพมหานครถึง 4 ครั้งใน พ.ศ. 2517 เพื่อเรียกร้องต่อรัฐบาลในการประกันราคาข้าว ลดพรีเมี่ยมข้าว ควบคุมราคา
น้ ามันเชื้อเพลิงและปุ๋ยให้ถูกลง เมื่อผนวกกับกระแสพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยแล้ว ขบวนการชาวนาได้เรียก
ร้องว่าหากรัฐบาลไม่ให้ความช่วยเหลือจะประกาศตั้งเขตแดนปลดปล่อยตนเองและคืนบัตรประชาชนเพื่อถอนตัวจาก
การเป็นคนไทย ขบวนการชาวนาได้ก่อตั้งเป็น “สหพันธ์ชาวนาชาวไร่แห่งประเทศไทย” ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2517
(ประพันธุ์ คูณมี, 2560; คมชัดลึก, 2560) ข้อเรียกร้องของขบวนการชาวนาท าให้ฝั่งรัฐบาลจ าต้องลดแรงเสียดทานจาก
ความขัดแย้งเพื่อคงไว้ซึ่งศักยภาพและเสถียรภาพของภาคอุตสาหกรรม และได้น าไปสู่การออกมาตรการต่าง ๆ อาทิ
(1) พระราชบัญญัติกองทุนสงเคราะห์เกษตรกร พ.ศ. 2517 ให้มีการจัดตั้งกองทุนสงเคราะห์เกษตรกร และ
องค์การตลาดเพื่อการเกษตร ก าหนดให้รายได้จากพรีเมี่ยมข้าว ไม่ต้องน าส่งเป็นรายได้แผ่นดิน แต่ให้สมทบเข้ากองทุน
สงเคราะห์เกษตรกรโดยตรง ซึ่งเปรียบเสมือนจุดสิ้นสุดของนโยบายพรีเมี่ยมข้าว อีกทั้งหน่วยงานต่าง ๆ อาทิ
กระทรวงการคลัง ธนาคารแห่งประเทศไทย สภาพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติในชั้นต้น เริ่มเปลี่ยนท่าทีเป็นปฏิปักษ์กับ
นโยบายพรีเมี่ยมข้าว ตั้งแต่ พ.ศ. 2512-2519 (รังสรรค์ ธนะพรพันธุ์, 2530)
(2) การประกันราคาข้าว พ.ศ. 2518 แม้ว่านโยบายประกันราคาข้าวจะเริ่มต้นใช้ในปี พ.ศ. 2508 แต่ราคา
ประกันต่ ากว่าราคาตลาดจึงไม่มีผลในเชิงปฏิบัติ อย่างไรก็ตาม รัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ง พ.ศ. 2518 ได้ปรับราคา
ประกันให้สูงกว่าราคาตลาด โดยใช้งบประมาณรายรับที่ได้จากการค้าข้าวหรือเงินจากกองทุนสงเคราะห์เกษตรกรในการ
รับซื้อข้าว ชมภูนุช หุ่นนาค (2559) กล่าวว่ารัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งต้องการเอาใจประชาชนกลุ่มชาวนามากขึ้น จึง
ได้ปรับราคาประกันสูงขึ้น และใช้นโยบายพยุงราคาเฉพาะช่วงเก็บเกี่ยวข้าวนาปี ท าให้นโยบายมีลักษณะประชานิยม
มากขึ้น
(3) พระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 ก าหนดให้จัดตั้งส านักงานการปฏิรูปที่ดิน
เพื่อเกษตรกรรมภายใต้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ คณะกรรมการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม และคณะกรรมการ
ปฏิรูปที่ดินจังหวัด โดยมีวัตถุประสงค์ให้ด าเนินงานด้าน “…การปรับปรุงเกี่ยวกับสิทธิ และการถือครองในที่ดินเพื่อ
เกษตรกรรมรวมถึงการจัดที่อยู่ในที่ดินเพื่อเกษตรกรรม โดยรัฐน าที่ดินของรัฐ หรือที่ดินที่รัฐจัดซื้อหรือเวนคืนจาก
เจ้าของที่ดิน ซึ่งมิได้ท าประโยชน์ในที่ดินนั้นด้วยตนเอง หรือมีที่ดินเกินสิทธิตามพระราชบัญญัตินี้ เพื่อจัดให้แก่เกษตรกร
54
