Page 37 - kpiebook62016
P. 37
20
เป็นต้น และปรากฏการณ์หลังจากการล่มสลายของสหภาพโซเวียตใน ค.ศ. 1989 น ามาสู่กระแสการ
หันหน้าสู่ประชาธิปไตยในยุโรปกลางและยุโรปตะวันออกหลังปี ค.ศ. 1991 รวมไปถึงการเคลื่อนไหว
ของประชาชนที่น าไปสู่การเจรจาเพื่อสร้างประชาธิปไตย เช่น ในเกาหลีใต้ และไต้หวัน เป็นต้น อย่างไร
ก็ดี ปัจจัยของคลื่นลูกที่สามมีลักษณะผสมผสาน ทั้งจากการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและอิทธิพล
ของการเมืองระหว่างประเทศ ความซับซ้อนสับสนดังกล่าวท าให้คลื่นลูกที่สามกลายเป็นพื้นที่ส าคัญใน
การตั้งค าถาม และตอบปัญหาวิจัยของนักวิชาการด้านการสร้างและจรรโลงประชาธิปไตย
ในปัจจุบัน มีบางความเห็นเสนอว่า โลกได้เข้าสู่ “คลื่นลูกที่สี่” (The fourth wave) ที่การ
เปลี่ยนผ่านสู่ประชาธิปไตยมีลักษณะแตกต่างจากคลื่นลูกที่สามอย่างชัดเจน เช่น งานของ Michael
46
McFaul เห็นว่าประเทศที่แยกตัวออกมาจากสหภาพโซเวียต มีลักษณะเฉพาะของคลื่นลูกที่สี่ตรงที่
กระบวนการสร้างประชาธิปไตยถูกจ ากัดในด้านทางเลือกเชิงนโยบายและการจัดสรรอ านาจที่กระจุก
ตัวไม่เป็นไปอย่างเสรี รวมถึงอิทธิพลจากภายนอกอย่างรัสเซียท าให้การพัฒนาประชาธิปไตยมี
47
ข้อจ ากัด Larry Diamond เสนอมุมมองว่าความตื่นตัวของประชาชนในประเทศตะวันออกกลางใน
ปรากฏการณ์ “the Arab Spring” เช่น อียิปต์ และตูนิเซีย จะกลายเป็นชนวนส าคัญต่อกระบวนการ
เปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตยในภูมิภาคนี้ แต่การแช่แข็งอย่างรวดเร็วของปรากฏการณ์ดังกล่าว ท าให้
แนวคิดคลื่นลูกที่สี่ ไม่ได้รับการตอบสนองนัก
ผู้เขียนสมาทานแนวคิดคลื่นลูกที่สามของ Huntington ด้วยมองว่าการท าความเข้าใจ
ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในยุโรปตะวันตก คือ โปรตุเกส สเปน และกรีซ มาถึงยุโรปตะวันออกต่อเนื่อง
มาถึงอาหรับสปริง ในฐานะคลื่นลูกเดียวกันแทนที่จะแตกตัวเป็นคลื่นลูกที่สี่ จะช่วยให้เราได้
เปรียบเทียบการปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตยทั้งในมิติช่วงเวลาและพื้นที่ ประเด็นมิติเวลาที่ค่อนข้าง
ยาวนาน กล่าวคือ ตั้งแต่ ค.ศ. 1974 ถึงปัจจุบัน และปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในหลายพื้นที่กว่า
กระบวนการประชาธิปไตยในคลื่นลูกที่หนึ่งและที่สอง นั่นคือรวมอาณาบริเวณกว้างใหญ่ทั้งทวีปเอเชีย
อเมริกาใต้ แอฟริกา และยุโรปตะวันออก น ามาสู่ค าถามที่น่าสนใจ เช่น โจทย์ที่ว่า สาเหตุหรือปัจจัยใด
46 Michael McFaul, "The Fourth Wave of Democracy and Dictatorship: Noncooperative Transitions in the Postcommunist
World," World Politics vol. 54, no. 2 (2002): 212-244.
47 Larry Diamond (2011), “A Fourth Wave or False Start? Democracy after the Arab Spring” Middle East Democratization
[online], November 13, 2014, Available from https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2011-05-22/%20fourth-
wave-or-false-start.
